Wat is het echte verschil tussen ‘gevaar’ en ‘risico’?

Het valt mij op dat onze engineers wel eens problemen hebben met het onderscheid tussen een ‘gevaar’ en een ‘risico’. Kunt u aangeven wat ten aanzien van machines de juiste definities zijn en waar deze definities vandaan komen?

In ons bedrijf zijn de engineers verantwoordelijk voor het uitvoeren van de risicobeoordeling op onze machines. Het valt mij op dat de engineers wel eens problemen hebben met het onderscheid tussen een ‘gevaar’ en een ‘risico’. Er wordt wel eens gezegd dat door het plaatsen van een afscherming het gevaar wordt weggenomen, maar dit klopt volgens mij niet. Kunt u aangeven wat ten aanzien van machines de juiste definities zijn en waar deze definities vandaan komen?

Antwoord

Bij het uitvoeren van een risicobeoordeling worden er inderdaad wel eens fouten gemaakt bij de toepassing van de definities van ‘gevaar’ en ‘risico’. Toch is het van groot belang om bij het uitvoeren van een risicobeoordeling te zorgen voor een juist gebruik van de geldende definities voor risicobeoordeling van machines.

In de Machinerichtlijn 2006/42/EG wordt in Bijlage I par. 1.1.1. a) de volgende definitie van gevaar gegeven:
‘gevaar’; een mogelijke bron van verwonding of aantasting van de gezondheid.

De geharmoniseerde norm voor risicobeoordeling van machine EN-ISO 12100 geeft in par. 3.6 de volgende definitie voor gevaar:
‘gevaar’; mogelijke bron van schade.

Beide documenten laten dus duidelijk zien dat een gevaar een mogelijk bron van schade is en niet direct tot een letsel (of schade) hoeft te leiden. Een voorbeeld van een gevaar is een haai die zwemt in zee. Zie figuur 1.

Figuur 1: Verschil tussen gevaar en risico.
Bron: https://www.efsa.europa.eu/en/discover/infographics/hazard-vs-risk

De Machinerichtlijn 2006/42/EG geeft in Bijlage I par. 1.1.1. e) de volgende definitie van risico:
‘risico’: combinatie van de waarschijnlijkheid en de ernst van een letsel of aantasting van de gezondheid die zich kan voordoen in een gevaarlijke situatie.

En de geharmoniseerde norm EN-ISO 12100 geeft in par. 3.12 de volgende definitie voor risico:
‘risico’: combinatie van de waarschijnlijkheid van optreden van schade en de ernst van die schade.

Het wordt dus duidelijk dat een risico afhankelijk is van de ernst van het letsel of de schade EN de waarschijnlijkheid van optreden ervan. Met andere woorden: zwemmen met een haai is een risico, maar de hoogte van het risico is afhankelijk van de waarschijnlijkheid dat de haai aanvalt en dat wordt beïnvloed door de parameters zoals de honger van de haai, de soort haai, de grootte van de haai, enz.
In de norm EN-ISO 12100 wordt de waarschijnlijkheid van optreden van schade gerelateerd aan de volgende 3 parameters:

1. Blootstelling van personen aan het gevaar.
2. Het optreden van een gevaarlijke gebeurtenis.
3. Mogelijkheid om schade te vermijden of te beperken.

Een internationale websites waar definities en termen nauwgezet worden bijgehouden zijn:

• IEC Glossary website: https://std.iec.ch/terms/terms.nsf/
• Online Browsing Platform (OBP): https://www.iso.org/obp/ui

Een gratis internet woordenboek geeft als uitleg van ‘gevaar’ en ‘risico’:

• ‘gevaar’: kans op iets ergs; = risico: gevaar lopen (om); in gevaar verkeren.
• ‘risico’: gevaar van schade of verlies: risico lopen; op eigen risico waarbij je zelf het risico loopt.

Na het lezen van de officiële definities van de Machinerichtlijn en de EN-ISO 12100 kan een ieder voor zichzelf wel constateren dat dit in Nederland bekende woordenboek volledig ‘de plank misslaat’.
Wie de plank misslaat heeft het mis: hij beoordeelt iets verkeerd, geeft een verkeerd antwoord of maakt een opmerking die verkeerd valt.
Het is echt jammer dat zo’n bekend NL woordenboek zulke belangrijke termen volstrekt verkeerd uitlegt.

Deze vraag is beantwoord door Fusacon BV