Prof.dr. Bert Scholtens: ‘Laat energiebeleid alleen over energie gaan’

Scholtens geeft de ontdekking van het Groningse gas in de jaren vijftig als voorbeeld. "We wisten niet hoe snel we het gas moesten verkopen, want al gauw zou het niets meer waard zijn. Kernfusie zou op termijn veel goedkopere energie opleveren, werd toen gedacht." Geld verdienen was destijds een belangrijker motief dan Nederland van energie voorzien, legt Scholtens uit. "Maar juist het efficiënte gebruik van natuurlijke hulpbronnen om te voorzien in de energiebehoefte, nu en in de toekomst, is waar energiebeleid primair op gericht zou moeten zijn."

Voldoende natuurlijke hulpbronnen

Scholtens is het oneens met de ‘deskundigen van Clingendael’ die vinden dat geopolitiek leidend moet zijn voor het energiebeleid. Uit het ene land haalt Nederland kolen, uit een andere regio olie en weer ergens anders koopt het uranium. "We diversifiëren om zeker te weten dat we bij oorlog in het Midden-Oosten in ieder geval nog energie hebben", zegt Scholtens. "Maar Europa heeft voldoende economisch bruikbare natuurlijke hulpbronnen: water, fossiel, wind, zon, aardwarmte en biomassa. Als die efficiënt benut worden, staan we los van leveranties uit gebieden waar we geen reguliere economische en politieke betrekkingen mee kunnen onderhouden."

Energie besparen

Econoom Scholtens onderzoekt hoe de schaarse factoren kapitaal, arbeid en natuur efficiënt benut kunnen worden. Hij pleit ervoor zo weinig mogelijk energie te gebruiken. "Wie één joule niet consumeert, heeft drie joules verdiend. Er is veel energie nodig om energie te maken en vervolgens bij de bedrijven en mensen thuis te brengen."

Importeren Duitse kolen niet efficiënt

Daarnaast moet Nederland de beschikbare hulpbronnen zo goed mogelijk gebruiken. "Of een euro het meest opbrengt als hij wordt geïnvesteerd in de exploitatie van wind, gas of biomassa, dat kunnen wij als economen heel goed uitrekenen", zegt Scholtens. Daarbij is het van groot belang om de juiste cijfers te gebruiken. Kolen importeren uit Duitsland lijkt bijvoorbeeld goedkoop, maar dat is schijn.

Scholtens: "De Duitse kolenwinning is zwaar gesubsidieerd. De Duitse belastingbetaler betaalt namelijk een fors deel van de winningkosten, dus kolen zijn in werkelijkheid veel duurder dan de prijs die we er in Nederland voor betalen. Dat lijkt goed voor Nederland, maar als lid van de EU moeten we op Europese schaal naar efficiëntie kijken. En dit is geen efficiënt gebruik van euro’s."

Nationaliseren

Om efficiënt gebruik van hulpbronnen te stimuleren, moet volgens Scholtens worden gezorgd voor marktwerking. Daarom pleit hij voor de nationalisering van de elektriciteits- en gasnetten. "Initiatieven van burgers en bedrijven om zelf energie op te wekken, worden nu in de kiem gesmoord."

Wie energie opwekt, kan dat nu niet zomaar verkopen, legt Scholtens uit. "Je moet fors betalen om te mogen leveren. Dat komt door de enorme invloed die netbeheerders en energiebedrijven hebben", zegt Scholtens. "Als ik een appeltaart verkoop, is er geen banketbakker die roept dat dat niet mag omdat ik geen banketbakker ben. Maar als ik mijn energieoverschot wil verkopen, moet ik aan allerlei kostbare regels voldoen."

Fout herstellen

Die regels worden volgens Scholtens goeddeels door de grote energiebedrijven bepaald. "Destijds is een foute inschatting gemaakt; er werd geliberaliseerd om te liberaliseren. Maar we kregen een machtig oligopolie. Het is tijd die fout te herstellen en collectieve goederen als energienetten te nationaliseren, omdat juist dan de energiemarkt optimaal kan functioneren."