17 feb. 1999
3 minuten
De FOM Valorisatie Prijs 2012 gaat naar prof.dr. Joost Frenken. “Hij verstaat de kunst fundamenteel onderzoek, techniekontwikkeling en het genereren van nieuwe bedrijvigheid in de marktsector op uitzonderlijke wijze te combineren”, aldus de jury. Dr. Ernst Jan Vesseur krijgt de FOM Valorisatiehoofdstuk Prijs 2012 voor een hoofdstuk in zijn proefschrift waarin hij op een heldere manier de toepassingen van optische nano-antennes beschrijft. Beide prijzen worden op 22 januari 2013 uitgereikt, tijdens het congres Physics@FOM Veldhoven.
Joost Frenken is FOM-programmaleider aan de Universiteit Leiden en doet onderzoek naar oppervlakken en grenslagen. Aan het begin van zijn carrière was hij vooral gericht op de statistische mechanica binnen dit onderwerp, maar gaandeweg kreeg hij ook steeds meer interesse voor de toepassingsgerichte component van processen zoals katalyse en wrijving. Ook zet hij zich in voor de ontwikkeling van nieuwe meetinstrumentatie, vooral op het terrein van scanning probe microscopie en oppervlakte-röntgendiffractie.
Grafeen
Frenken werkt veel binnen consortia met andere onderzoeksgroepen en bedrijven. Ook is hij actief betrokken bij enkele Leidse spin-offs. Leiden Probe Microscopy (2004) ontwikkelt, produceert en verkoopt geavanceerde instrumenten voor onderzoek aan grensvlakken. Deze apparatuur is grotendeels geïnspireerd op de instrumentatie die de groep van Frenken ontwikkelde. Daarnaast speelt Frenken een leidende rol in de oprichting van het nieuwe bedrijf Applied Nanolayers, dat zich gaat toeleggen op de commerciële productie van grote oppervlakken van grafeen van zeer goede kwaliteit. "Dat Frenken deze valorisatie-activiteiten ontplooide in een omgeving waar juist de nadruk ligt op nieuwsgierigheidsgedreven onderzoek, getuigt van een bijzondere gedrevenheid", volgens de jury.
Katalyse
De prijs gaat Frenken gebruiken voor nieuw onderzoek op het terrein van katalyse. Zijn doel is om met een combinatie van ‘live’ technieken naar actieve katalysatoren te kijken. Frenken: "Met onze kennis van de fundamentele fysica van oppervlakken kunnen we direct herkennen wat er zich afspeelt aan het oppervlak van een actieve katalysator, ook onder de complexe omstandigheden van stromende gasmengsels bij hoge druk en hoge temperatuur. Het geeft een enorme kick als het lukt om met nieuwe wetenschappelijke instrumentatie en de daarmee verkregen fundamentele kennis een zinvolle bijdrage te leveren aan een onderwerp met een direct praktisch belang, zoals katalyse."
Nano-antennes
Voormalig FOM-oio Ernst Jan Vesseur is in juli 2011 gepromoveerd aan de Universiteit Utrecht op onderzoek dat hij bij FOM-instituut Amolf uitvoerde. Hij keek naar het gedrag van optische nano-antennes, die licht heel sterk kunnen concentreren. Als de antennes worden beschenen met een elektronenbundel kunnen ze ook licht uitzenden. Vesseur beschrijft in zijn proefschrift verschillende toepassingen van zijn onderzoek, waaronder een nanosensor voor het meten van de brekingsindex, een laser op nanometerschaal, verbeterde etstechnieken voor het maken van submicrometer structuren met ionenbundels en een bron van enkele fotonen, een mogelijk onderdeel van een kwantumcomputer.
Voor de laatste toepassing is al patent aangevraagd. De grootste toepassing van het proefschrift is nog wel de meettechniek die ontwikkeld is om naar nanoantennes te kijken. De kennis hiervan is overgedragen aan een commercieel bedrijf, Delmic, waar het imaging systeem met hoge resolutie (Sparc) verder is ontwikkeld. Het jurycommentaar is dan ook zeer lovend: "Vesseur beschrijft een breed scala aan toepassingen van de wetenschappelijke resultaten en laat daarbij zien niet alleen over de valorisatiemogelijkheden te hebben nagedacht, maar zelfs al actief aan de valorisatie te zijn begonnen."
Vesseur is op dit moment werkzaam in Pasadena, Californië bij een startup die een nieuwe zonneceltechnologie ontwikkelt. Vesseur: "Ik vind fundamentele wetenschap het mooist als deze uiteindelijk tot een toepassing leidt. Het was heel leuk en nuttig om daar in mijn promotie al over na te denken."
Prijzen
Het doel van de FOM Valorisatie Prijs is kennisbenutting van fysisch onderzoek te stimuleren. De prijs van 250.000 euro wordt jaarlijks uitgereikt aan een Nederlandse onderzoeker (of groep van onderzoekers) in de fysica die erin geslaagd is resultaten uit het eigen onderzoek op succesvolle wijze tot nut voor de maatschappij te maken. Met de jaarlijkse FOM Valorisatiehoofdstuk Prijs van 5000 euro worden FOM-promovendi aangemoedigd om een apart hoofdstuk in hun proefschrift te wijden aan valorisatieaspecten van hun promotieonderzoek.
Anderen lazen ook
