De innovatie die het niet haalde – van ondernemer van het jaar naar een faillissement

Bron: InnovationQuarter

Waar ging het mis? Innovatie is een ontdekkingstocht, waar succes en falen bij horen. De vraag is hoe je de geleerde lessen benut om te verbeteren, vallen, opstaan en opnieuw proberen.

‘Het was de zomer van 1990. Warm, ontspannen, ze voelde zich een gelukkig kind. Haar ouders hadden plannen gemaakt voor die zomer. Een lange vakantie, met het gezin. Ze besloten de reis een paar maanden uit te stellen. Dan zou dochter Maja iets groter zijn en er meer van meekrijgen. Zelf hadden ze dan ook wat langer vrij van werk. Het werd een paar maanden later. En toen brak de Joegoslavische burgeroorlog uit.

"We hebben die vakantie nooit meer gemaakt. Op dat moment leerde ik als kind de les: vandaag heb je je kans. Pak hem. Je weet niet wat er morgen gebeurt. Vandaag is de dag waarop je een verschil kunt maken in deze wereld."

Maja Rudinac volgt haar studie in Servië, elektrotechniek met een specialisatie in AI, en wordt daarna gevraagd voor een promotieplek aan de TU Delft in het robotica-instituut bij Pieter Jonker. Samen met Jonker begint ze in 2015 de startup Robot Care Systems en ontwikkelt ze zorgrobot Lea. Lea ondersteunt patiënten die lijden aan Parkinson, om weer te lopen, te dansen en van het leven te genieten. De robot voelt aan wanneer de patiënt stokt in zijn pas (een zogenaamde freeze), remt automatisch wanneer de patiënt te ver voorover helt, houdt afspraken bij en begeleidt de gebruiker bij zijn fysioprogramma. In 2016 steekt een consortium van investeerders, waaronder InnovationQuarter, Rabobank Regio Den Haag, CZ en Lobeco, 5 miljoen euro in de innovatie. In 2019 ontvangt Rudinac uit handen van prinses Beatrix de prins Friso Ingenieursprijs. Een paar maanden later wordt het faillissement uitgesproken.

Wat gaat er door je heen als je weet dat je je bedrijf definitief niet meer overeind kunt houden?

"We waren er kapot van. Heartbroken. In januari 2019 stonden we nog op innovatiebeurs CES bij de stand van Amazon, in maart ontvingen we de Ingenieur-van-het-jaaraward. Iedereen was wég van ons product; patiënten, fysiotherapeuten, zorginstellingen, investeerders, distributeurs, de overheid. Niemand kon voorspellen wat er een paar maanden later zou overblijven van die voorspoed en onze plannen. Ik dacht weer even terug aan die zomer uit mijn jeugd. Pluk de dag, je weet niet wat er morgen gebeurt. Vandaag moet je het verschil maken."

Waar ging het mis?

"De expliciete reden dat we het niet gehaald hebben: we hebben in Nederland geen scale-upinvesteerders kunnen vinden. En elke buitenlandse investeerder die wél bereid was te financieren, vroeg ons om met IP-rechten en al uit Nederland weg te verhuizen. Maar dat is niet mogelijk als je grote investeringen hebt ontvangen vanuit de Nederlandse overheid. Logisch ook. Dus we zaten enigszins opgesloten."

"Het zorgsysteem zit ook in een spagaat. De lifecycle van medische investeringen is gewoon ontzettend lang. Tussen het moment dat het product volledig voldoet aan de criteria en het moment dat het product volledig vergoed wordt door zorgverzekeraars zit gemiddeld 12 jaar. Tegen de tijd dat je je innovatie op de markt hebt, is het al geen innovatie meer. En vanwege die lange doorlooptijd is het ook ontzettend moeilijk om investeerders aan boord te krijgen. In Nederland willen investeerders het liefst zien dat je in het eerste jaar al met winst je eigen broek op kunt houden. Wat voor de zorg geldt, geldt overigens ook voor de energietransitie. Die investeringen hebben ook lange lifecycles. Overheidsgefinancierde fondsen zouden nog meer strategische partnerschappen met private VC’s kunnen sluiten om dit soort investeringen mogelijk te maken."

Wat zouden investeerders nog meer kunnen doen?

"Je moet natuurlijk altijd milestones halen om tranches geld te ontvangen. Met die deadlines kunnen investeerders best wat flexibeler omspringen. Als een onderneming de milestone misschien niet op de dag nauwkeurig haalt, maar twee of drie weken later wel, dan levert dat voor de investeerder geen al te groot probleem op. De startup, daarentegen, is onmiddellijk in gevaar. De timing van die tranches is cruciaal. Als het geld later komt, dan kun je je leveranciers niet betalen, als leveranciers drie maanden later leveren, dan komt het product drie maanden later op de markt en wordt je winst uitgesteld…etc."

"We hebben hier veel slimme mensen, veel talent, Nederland heeft een enorm potentieel. Maar waar we minder goed in zijn, is de scale-upfase. Onze startups, waar we toch al veel in hebben geïnvesteerd, verder brengen naar het niveau van een corporate. We waren heel blij dat InnovationQuarter ons bij een aantal grotere investeerders introduceerde. Maar dat kan breder. Ik denk aan een scale-upacademie die je verbindt aan grote investeerders, die helpt met je pitchdecks en financial decks, die je echt in het hele proces begeleidt. Daarbij kunnen partijen als InnovationQuarter een grote rol spelen."

We hebben als Nederland dus onze struikelblokken, maar toch ben je gebleven.

"Na het faillissement van Robot Care Systems kreeg ik heel veel aanbiedingen. Ik had makkelijk kunnen verhuizen naar een andere plek en daar verder kunnen gaan. Maar ik wil het híer beter maken. Ik wil niet naar Silicon Valley, ik wil Silicon Valley naar Nederland halen. Dus ik heb een scale-up daar overtuigd om hier een vestiging te openen en een deel van de productie naar hier te halen. Vanuit Nederland bedienen we nu de Europese markt. Ik wil de economie híer empoweren. En ik wil de vlam uitdragen naar andere delen van de wereld, vertellen hoe innovatief dit land is."

Dus je was heartbroken, het systeem had je in de steek gelaten en nog steeds zet je je in om het ecosysteem hier te versterken?

"Ik denk niet dat het systeem me in de steek heeft gelaten. Innovatie is een ontdekkingstocht. De overheid, onze aandeelhouders, de distributeurs, iedereen heeft de beste intenties gehad. Ik heb ook veel steun ervaren via het innovatiekrediet van RVO. Ik ben juist ongelooflijk dankbaar voor al die hulp. We hadden dit alles niet kunnen bereiken zonder."

"Wat onze case laat zien is dat we het gat van de scale-ups nog niet goed hebben afgedekt. Dat betekent niet dat alles wat we voor startups doen bijvoorbeeld, verkeerd is. We hebben World Startup Factory, CIC, we hebben YES!Delft, veel incubators, de Amsterdam Campus, Brainport Eindhoven, InnovationQuarter, Innovatiekrediet. In de R&D-fase van bedrijven doen we het erg goed als land, zou ik zeggen. We moeten voor scale-ups gewoon leren van onze ervaringen. Daar help ik heel graag bij. Ik werk nu samen met de Economic Board om het financieringssysteem voor energie-investeringen te verbeteren."

Waarom is het eigenlijk zo leuk om te ondernemen?

"Als je iets maakt en je brengt het naar de ontvanger, dan zie je hoe jouw innovatie een leven verbetert. Dat is alles waard." Ze verzinkt even in gedachten. "Als ik zie hoeveel effort niet alleen ik, maar vooral mijn fantastische team erin heeft gestoken… Dat kan me nog steeds ontroeren. We hebben er weekenden, nachten ingestoken. Zelfs op de donkerste momenten, zelfs als ze niet wisten of ze hun salaris zouden ontvangen aan het eind van de maand, toch bleven ze met volle inzet hun werk doen."

"Dus weet je, het maakt niet uit dat wij als bedrijf nu niet zijn geslaagd. Zelfs als een ander bedrijf de innovatie weer oppakt en ervoor zorgt dat mensen met Parkinson weer kunnen lopen, dan zijn onze ervaringen het waard geweest."

Je bent niet verbitterd geraakt en blijft steeds in contact. Met Nederland, met je team, met LEA…

"Ja, maar hoe verbeter je anders dingen? Wat bereik je als je loslaat? Als iedereen nou z’n handen van ons had afgetrokken had, dan was het een ander verhaal geweest. Maar dit land heeft ons enorm geholpen bij onze innovatie. Iedereen was betrokken, van overheid tot journalist tot zorginstelling."

"Als iedereen met een gebroken hart het land uitvlucht of wegrent, dan verschuiven we het probleem naar de volgende innovatie. Wij zijn niet de enigen met dit probleem. Hopelijk komen er nog honderdduizenden prachtige innovaties die de wereld gaan veranderen. Laten we het hen zo makkelijk mogelijk maken. Vandaag heb je je kans. Pak hem."