Hoe oesters sterke kusten bouwen (video)

Bron: WUR magazine Climate Solutions

Meer dan de helft van de wereldbevolking woont in rivierdelta’s en kwetsbare kustregio’s. Door de klimaatverandering wordt de vraag steeds urgenter hoe we deze gebieden kunnen beschermen tegen onder meer de gevolgen van overstromingen, droogte en verzilting.

Eén gevolg dat men in deltagebieden verwacht, is de (versnelde) erosie van zandplaten en land dat voor dijken ligt. Hierdoor wordt de kust steeds kwetsbaarder. De Wageningse onderzoeker Marijn Tangelder kijkt naar manieren om deze ‘voorlanden’ weer te laten aangroeien. De marien ecoloog met een achtergrond in watermanagement bestudeert met een team van ecologen, economen en biologen wat ingrijpen in de waterhuishouding voor gevolgen heeft voor de ecologie van watersystemen.

Het artikel gaat verder na de video

De kust van Bangladesh wordt beschermd met behulp van eco-engineering. Elk jaar spoelen de aarden dijken langs de kust weg. Een natuurlijke barrière, bijvoorbeeld gemaakt van lege oesters, zou kunnen helpen om de golven te breken.

De natuur verzet het echte werk

Een magisch woord daarbij is eco-engineering: een manier van bouwen waarbij de techniek een minimale rol speelt, en de natuur het echte werk verzet. Door samen met de natuur te bouwen, groeit niet alleen het land aan, de natuur wordt ook sterker, de biodiversiteit verbetert en een bijkomend voordeel is dat de landaanwas kan worden gecombineerd met recreatie en voedselproductie.
Een voorbeeld van eco-engineering is een oesterrif in Bangladesh, de dichtstbevolkte rivierdelta ter wereld. Ieder jaar overstroomt daar zo’n 30 tot 70% van het land, door overvloedige regenval en cyclonen. De Wageningse onderzoeker Tom Ysebaert bootste daar samen met collega’s een volgroeid oesterrif na van ongeveer 70 cm hoog met behulp van een 50 m lange holle betonnen structuur.
Na een jaar zat de betonstructuur al vol met grote aantallen oesters, terwijl de golfdemping tot zandophoping achter het rif leidde. Bovendien groeiden de oesters goed; na een jaar waren er al oesters van 4 cm. Volgens berekeningen van de onderzoekers kan dit oesterrif zo’n 2 cm per jaar in hoogte groeien. Daarmee houdt het de zeespiegelstijging bij.

Deze infographic toont de effectieve plaatsing van oesterriffen bij de kust.

Oesterrif van schelpen en gaas

Ysebaert baseerde zich bij het oesterrif in Bangladesh op een rif dat hij samen met collega’s bouwde in de Oosterschelde. Deze zee-arm in de provincie Zeeland kan middels een stormvloedkering bij storm volledig worden afgesloten, maar verhindert ook dat er zand vanuit zee door getijdenstromingen wordt toegevoegd aan de kust. Tegelijkertijd spoelt er door golfslag wel zand weg.

Op de rand van de getijdenplaat, die door de golven hard aan het eroderen was, construeerden de onderzoekers een oesterrif bestaande uit schelpen van Japanse oesters die bij elkaar worden gehouden door gaas. Oesters hebben namelijk houvast nodig om zich te vestigen. Nadat de oesters zich hadden gesetteld, ontstond een robuust geheel, wat de erosie achter het rif flink afremt. Bovendien blijkt dat het rif zichzelf in stand houdt als het gaas vergaat.

Biobouwers beschermen het leven in rivierdelta’s

De oester wordt een biobouwer genoemd vanwege de positieve impact die hij kan hebben op zijn omgeving. Andere biobouwers die kunnen worden ingezet om het leven in rivierdelta’s te beschermen zijn planten, zoals helmgras, of de vegetatie die in schorren (buitendijkse, begroeide voorlanden) groeit. Die vangen elke keer dat de zee inspoelt wat sediment op en dragen zo bij aan de aanwas van het land.
Tangelder: "Het mooie is dat dergelijke oplossingen flexibel zijn en mee kunnen groeien met de zeespiegel. Dat is bij rigide structuren zoals dijken anders. Bovendien is de aanleg en het onderhoud van natuurlijke oplossingen veel goedkoper dan bouwen met beton en techniek."

Dijken blijven noodzakelijk

Er zijn ook plekken langs de kust waar inzet van biobouwers niet mogelijk is, voornamelijk op plekken waar geen voorlanden zijn; kustregio’s waar de zee zonder waterkering (dijken) het achterland in zou kunnen stromen. Hier zijn er wereldwijd ontzettend veel van. ‘Harde’ dijken blijven hier noodzakelijk, maar het is wel mogelijk het gebied achter de dijk bij de kustzone te betrekken. Door het ontwikkelen van ‘wisselpolders’ bijvoorbeeld. Dat is gebied dat achter lage, overstroombare dijken of dijken met een doorstroomopening ligt.

Tangelder: "Elke keer dat het achterliggende gebied overstroomt, blijft er sediment achter, waardoor het gebied opslibt. Het groeit dan langzaam mee met de zeespiegelstijging. Door delen van de kust wisselend te laten overspoelen maak je de kustzone steeds robuuster."