Filosofie voor ontwerpen bij veranderende maatschappelijke waarden

Ibo van de Poel, hoogleraar Ethiek en Techniek aav de TU/D heeft ERC Advanced Grant van 2,5 miljoen euro gekregen voor de ontwikkeling van een filosofische theorie voor het ontwerpen van technologie bij veranderende maatschappelijke waarden.

Die theorie kan worden gebruikt om socio-technische systemen, zoals de gas-infrastructuur, blockchains, stroomnetwerken en zelfrijdende auto’s, te ontwerpen die zich beter kunnen aanpassen aan veranderende maatschappelijke waarden.

Het project bouwt voort op bestaand onderzoek naar Value Sensitive Design waarin morele waarden als veiligheid, duurzaamheid, privacy, rechtvaardigheid en democratie worden meegenomen in het ontwerp van technologie.

Blinde vlek

"Een belangrijke blinde vlek van de huidige theorieën is dat ze aannemen dat waarden gelijk blijven, terwijl ze in de realiteit vaak veranderen nadat een technologie is ontworpen", aldus Van de Poel. "Als gevolg hiervan kan er een discrepantie ontstaan tussen de waarden die in het verleden zijn meegenomen bij het ontwerpen van sociotechnische systemen, en de waarden die we nu belangrijk vinden."

Gebreken aan huidige systemen

Veel van de huidige transport- en energiesystemen bijvoorbeeld, doen onvoldoende recht aan de waarde duurzaamheid. Hoewel dit nu algemeen erkend wordt, kunnen we deze systemen niet van de een op de andere dag veranderen, omdat ze een grote technologische en institutionele traagheid hebben, net als de maatschappelijke waarden die in deze systemen geïncorporeerd zijn.

Het onderzoeksprogramma zal een filosofische theorie ontwikkelen om beter te begrijpen hoe waarden kunnen veranderen. Daartoe worden inzichten ontwikkeld over de dynamica van waardenverandering, en worden bestaande analyses over de inbedding van waarden in technologie uitgebreid naar sociotechnische systemen. Dit alles draagt bij aan het ontwikkelen van ontwerpstrategieën voor sociotechnische systemen die zich beter kunnen aanpassen aan veranderende maatschappelijke waarden. De theorie zal worden toegepast in een aantal empirische studies naar waardenverandering in energie- en robotsystemen.