17 feb. 1999
3 minuten
De wereldwijde trend om onderzoeksresultaten gratis ter beschikking te stellen – zogeheten ‘open toegang’ – is bevestigd in een door de Europese Commissie gefinancierde studie. Die wijst uit dat op het gebied van open toegang een omslagpunt is bereikt: van de wetenschappelijke publicaties uit 2011 is momenteel ongeveer 50 % gratis beschikbaar. Dit cijfer is bijna twee keer zo hoog als eerdere schattingen, wat kan worden verklaard door een meer verfijnde methode en een ruimere definitie van open toegang. In de studie wordt tevens geschat dat meer dan 40 % van de collegiaal getoetste wetenschappelijke artikelen die tussen 2004 en 2011 wereldwijd werden gepubliceerd, op dit moment online beschikbaar is volgens het beginsel van ‘open toegang’. De studie betrof de EU, enkele van haar buurlanden, Brazilië, Canada, Japan en de Verenigde Staten.
Open toegang zorgt ervoor dat onderzoeksresultaten gemakkelijker beschikbaar zijn en kan zo de kwaliteit en efficiëntie van het wetenschappelijk onderzoek vergroten en innovatie in zowel de particuliere als de overheidssector bevorderen. Máire Geoghegan-Quinn Europees commissaris voor onderzoek, innovatie en wetenschap, zegt hierover: "Deze uitkomsten onderstrepen dat open toegang geen tijdelijk verschijnsel is. Het in het publieke domein plaatsen van onderzoeksresultaten bevordert de kwaliteit van de wetenschap en versterkt onze kenniseconomie."
In de studie werd gekeken naar de beschikbaarheid van wetenschappelijke publicaties op 22 vakgebieden in de Europese Onderzoeksruimte, Brazilië, Canada, Japan en de Verenigde Staten. In verscheidene landen en op verscheidene vakgebieden is nu meer dan 50 % van de publicaties gratis beschikbaar. Op het gebied van algemene natuurwetenschap en technologie, biomedisch onderzoek, biologie, en wiskunde en statistiek zijn de meeste artikelen inmiddels gratis beschikbaar. De open toegang is het kleinst in de sociale en geesteswetenschappen en de toegepaste en ingenieurswetenschappen en technologie.
Open toegang verplicht voor Horizon 2020
In een recente mededeling van de Europese Commissie werd open toegang aangemerkt als essentieel middel ter bevordering van kennisverspreiding, en dus innovatie, in Europa. Daarom wordt open toegang verplicht voor alle wetenschappelijke publicaties die tot stand zullen komen met steun van Horizon 2020, het financieringsprogramma van de EU voor onderzoek en innovatie in de periode 2014 … 2020. In de mededeling werd de lidstaten aanbevolen in hun binnenlandse programma’s een soortgelijke benadering te volgen als de Commissie.
Commissaris Geoghegan-Quinn benadrukt dat de Europese Commissie open toegang in Europa bevordert, ook voor de resultaten van door haar gefinancierd onderzoek: "Het kan niet zo zijn dat de Europese belastingbetaler twee keer moet betalen voor onderzoek dat met overheidsgeld wordt uitgevoerd. In Horizon 2020, het nieuwe EU-financieringsprogramma voor onderzoek en innovatie, is open toegang dan ook de standaardpraktijk."
Drie verslagen
De studie is uitgevoerd door Science-Metrix, een adviesbureau dat gespecialiseerd is in de evaluatie van onderzoek, en betrof de 28 EU-lidstaten, Zwitserland, Liechtenstein, IJsland, Noorwegen, Turkije, de voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië, Israël, Brazilië, Canada, Japan en de Verenigde Staten. Er zijn verder nog twee verslagen van dezelfde groep gepubliceerd, over het open-toegangbeleid en de open toegang tot gegevens.
In het verslag over het open-toegangbeleid werd vastgesteld dat de meeste van de 48 grote geldschieters beide basisvormen van open toegang aanvaardbaar vinden: open toegang in vaktijdschriften (‘gouden’ en ‘hybride’ open toegang) en zelfarchivering (‘groene’ open toegang). Een embargotermijn – de periode tussen publicatie en gratis beschikbaarheid – van zes tot twaalf maanden werd door meer dan 75 % aanvaard.
In de derde studie werd echter geconstateerd dat het beleid voor open toegang tot wetenschappelijke gegevens achterblijft bij dat voor open toegang tot publicaties. De open toegang tot onderzoeksgegevens maakt een snelle ontwikkeling door in een omgeving waarin burgers, instituties, overheden, instellingen zonder winstoogmerk en bedrijven in los verband samenwerken aan de ontwikkeling van infrastructuur, normen, prototypen en bedrijfsmodellen. In het kader van Horizon 2020 zal de Commissie ook een proefproject starten voor open toegang tot de gegevens die verzameld worden met onderzoek waaraan overheidsgeld is uitgegeven, zonder echter de handelsbelangen van de begunstigde, de privacy en de veiligheid uit het oog te verliezen.
De Commissie zal ervoor zorgen dat open toegang tot wetenschappelijke publicaties een algemeen beginsel wordt van Horizon 2020. Vanaf 2014 zullen alle met steun van Horizon 2020 tot stand gekomen artikelen op een van de volgende manieren toegankelijk zijn:
- de uitgever maakt de artikelen onmiddellijk online beschikbaar (‘gouden’ en ‘hybride’ open toegang), waarbij de voorafgaande publicatiekosten door de Europese Commissie kunnen worden vergoed; of
- de onderzoekers stellen hun artikelen uiterlijk zes maanden na publicatie (twaalf maanden voor artikelen op het gebied van sociale wetenschappen en geesteswetenschappen) beschikbaar via een vrij toegankelijke bewaarplaats (‘groene’ open toegang).
Links naar de drie studies:
http://www.science-metrix.com/pdf/SM_EC_OA_Availability_2004-2011.pdf
http://www.science-metrix.com/pdf/SM_EC_OA_Policies.pdf
http://www.science-metrix.com/pdf/SM_EC_OA_Data.pdf
Website Horizon 2020: http://ec.europa.eu/research/horizon2020/index_en.cfm
Anderen lazen ook
