Slimmer omgaan met energie

"De elektrotechnische industrie maakt de oplossingen voor het klimaatprobleem", zo zei Jan Kamminga, voorzitter van de FME, onlangs tijdens een bijeenkomst van de Fedet (Federatie Elektrotechniek). De producten waar hij op doelt, variëren van slimme energiemeters tot geavanceerde systemen voor klimaatbeheersing in gebouwen en verkeersmanagementsystemen. De sector heeft hiermee de sleutel voor de oplossing van de klimaatproblemen in handen. In het rapport Cijfers & Trends van eind 2008 schetst ook de Rabobank energiemanagement als een van de groeimarkten voor de elektrotechnische installatiebranche.

Groen verkoopt
Peter van Rossum van Klemko, een van de exposanten op Elektrotechniek, ziet de vraag naar energiegerelateerde producten absoluut toenemen. Niet alleen bij de nieuwbouwprojecten, zeer zeker ook bij renovatieprojecten. "In eerste instantie merkte je dat de portemonnee belangrijk is, maar opdrachtgevers investeren hier ook in omdat ze bezig zijn met groene labels. De terugverdientijd van investeringen is zelfs minder belangrijk geworden dan het argument groen. Moest men vroeger lang nadenken over dergelijke investeringen, nu worden de beslissingen sneller genomen vanwege het duurzaamheidsimago."

Bij Klemko is het thema energiebesparing eigenlijk niet nieuw. Veertig jaar geleden al werd de eerste schemerschakelaar op de markt gebracht, die zorgde voor het terugdringen van het energieverbruik. Nu worden geavanceerdere systemen geleverd, zoals aanwezigheidsdetectoren, waarmee je volgens Van Rossum substantieel energie kunt besparen. "Tot 90 procent." In de nieuwste systemen, met een 1-10 volt sturing, zijn meerdere functies geïntegreerd, zodat ze bijvoorbeeld niet alleen de verlichting sturen op basis van het aantal lumen – waarbij ook het daglicht wordt meegenomen – maar ook de temperatuur in het vertrek geregeld wordt. Ze zijn bijna onzichtbaar in te bouwen en de installatie wordt alsmaar eenvoudiger. "Ook dat is een duidelijke trend", zegt Peter van Rossum. "Producten moeten als het ware stupid proof zijn." Tijdens Elektrotechniek toont men onder meer de nieuwste ontwikkeling: sensoren die ultrasoon werken. "Je kunt daarmee over muren heen kijken."

Slimme energiemeters
Een ander voorbeeld is de slimme energiemeter. De recente politieke discussie hierover heeft de intelligente energiemeter dan wel in een bepaalde hoek gepositioneerd, experts uit de elektrotechnische industrie zeggen dat deze meters absoluut noodzakelijk zullen zijn om zowel consumenten als bedrijven aan te sporen op een verstandigere manier met energie om te gaan. De oplossingen, zoals die ook in Utrecht op de beurs te zien zijn, lopen uiteen van displays die de gebruiker visueel informeren over zijn energieverbruik op dat moment tot de meer geavanceerde systemen die onderdeel uitmaken van een totaal gebouwbeheersysteem. De bedrijven achter het KNX-communicatieprotocol, een van de standaarden voor domotica, zetten hierop in. Zij willen de gebruiker niet alleen informeren over het actuele energieverbuik, maar bijvoorbeeld ook direct aangeven als in een bepaald vertrek de verwarming brandt terwijl daar niemand aanwezig is; of in een kamer een raam open staat terwijl de verwarming brandt. Visualisering, automatisch aansturen van componenten en het verzamelen van gegevens over energieverbruik komen dan in een smart metering concept bijeen.

Energiezuinige verlichting
Een ander product waarmee de branche inspeelt op de behoefte aan energiezuinigere oplossingen is natuurlijk LED-verlichting. Volgens Jurgen van Zantvliet van Nedelko is de LED-technologie nu voldoende ver ontwikkeld om in winkels een goed alternatief te zijn voor de halogeenlamp. De hogere aanvangsinvesteringen verdien je snel terug gedurende de totale levensduur van de LED-lamp. "Het omslagpunt is afhankelijk van de toepassing, maar gemiddeld heb je de meerprijs na 8000 branduren al terugverdiend aan lagere energiekosten."

Een aspect dat bij de LED-verlichting nogal eens over het hoofd wordt gezien, is de warmteafgifte. Die is uiteraard veel geringer dan bij halogeenverlichting. Ter vergelijking: een 20W halogeenlamp kan vervangen worden door een 3W LED-lamp met dezelfde kleurtemperatuur. "In een winkelruimte met 100 lampen praat je dan al snel over 1700 watt warmte die je minder hoeft te koelen." Van Zantvliet ziet LED-verlichting als een oplossing waarmee je in winkels en showrooms direct geld kunt besparen door gloei- en halogeenlampen te vervangen. Dat kan met de nieuwste generatie één op één.

Blindstroom vergeten aspect
Ook bij Klemko zal LED-verlichting een thema zijn op de beurs. Met de nieuwe producten hoef je niet eens meer de armaturen te vervangen, waardoor het volgens Peter van Rossum een interessant product is geworden voor bestaande projecten. Hij vindt dat in de hele discussie over verlichting vaak het aspect blindstroom over het hoofd wordt gezien. Blindstroom is de energie die je nodig hebt om de elektriciteit door de lamp – of het appararaat – te transporteren, maar die niet op de energierekening terug komt. Een gloeilamp heeft een powerfactor van 1,0. Een moderne Klemko LED haalt ongeveer 0,9. "Maar spaarlampen zitten dikwijls slechts op de helft: 0,5. Je moet dus twee keer zoveel energie leveren als je zou verwachten op basis van de verlichting", legt Van Rossum uit. Een 5 W spaarlamp verbruikt dus eigenlijk in de praktijk dikwijls 10 W, alleen die tweede 5 W is voor rekening van het energiebedrijf. Klemko gaat op de beurs Elektrotechniek de LED direct plaatsen naast de halogeen- en spaarlamp.

Subsidie
Terugverdientijden bij investeringen in energiezuinige producten kunnen heel kort zijn, onder andere door subsidiemogelijkheden die vandaag de dag geboden worden. Volgens Jurgen van Zantvliet van Nedelko komen veel producten in aanmerking voor de energie investeringsaftrek. Volgens deze regeling mag je 44% van de investeringswaarde aftrekken van de winst voor belastingen.
Voor sommige toepassingen, zoals een kantooromgeving, is er echter nog geen alternatief voor de energiezuinige fluoriscentielamp, althans niet als je dit doet met het oog op energiebesparing. "Maar de ontwikkelingen staan niet stil", aldus Van Zantvliet. "Er komen straks ook producten op de markt die wel interessant zijn voor de kantorenmarkt."