Van laptop tot livecode: wat engineers kunnen leren van muziektechnologie aan MIT

Door de snelle integratie van technologie in creatieve sectoren ontstaan er nieuwe multidisciplinaire velden waarin engineering, kunst en gebruikerservaring samenkomen. Een sprekend voorbeeld komt uit de Verenigde Staten, waar het Massachusetts Institute of Technology (MIT) een voortrekkersrol speelt met haar programma in Music Technology.

Wat begint als een zoektocht naar nieuwe geluiden, mondt uit in inzichten over gebruikersinterfaces, real-time computing, en het vormgeven van menselijke expressie via technologie. Dit kan ook interessant zijn voor Nederlandse engineers, vooral als ze actief zijn in softwareontwikkeling, embedded systems, interactief productdesign of AI.

Muziek als laboratorium voor systeemontwerp

In cursussen als Interactive Music Systems (IMS) en Digital Instrument Design leren studenten niet alleen om synthesizers te programmeren of audio-interfaces te bouwen, maar worden ze uitgedaagd om deze tools te gebruiken in een live context.

Onder leiding van professor Eran Egozy, mede-oprichter van Harmonix (ontwikkelaar van Guitar Hero en Rock Band), ontwerpen studenten creatieve systemen met focus op mens-computerinteractie (HCI). Centraal staat de vraag: Hoe ontwerp je technologie die uitnodigt tot expressie en interactie?

Real-time audioverwerking als technische uitdaging

Een van de grote thema’s binnen het MIT-programma is de ontwikkeling van low-latency audio tools. Student Thelonious Cooper werkt aan systemen waarbij muzikale effecten niet offline worden toegepast, maar in real-time tijdens een performance – bijvoorbeeld het veranderen van de timbre van een saxofoon naar die van een cello, terwijl er gespeeld wordt.

Voor engineers betekent dit directe toepassing van kennis uit signaalverwerking, AI, en systeemoptimalisatie. Latentie is niet alleen een muzikale hindernis, maar een klassiek probleem in veel interactieve systemen zoals robotics, gaming of medische monitoring.

Tooldesign = wereldbeeld coderen

Ian Hattwick, docent en creatief technoloog, benadrukt dat elk ontworpen instrument een reflectie is van hoe we denken over kunst, techniek en interactie. “Wanneer je een tool bouwt, leg je impliciet vast wat je denkt dat mogelijk is,” stelt hij.

Dit raakt aan een kernvraag in productontwikkeling: ontwerpen we voor flexibiliteit, of beperken we onbedoeld de gebruiker? Voor engineers betekent dit dat technische keuzes – over schaalbaarheid, interface, latency, modulariteit – directe invloed hebben op creatief gebruik en adoptie.

Samenwerking in ‘laptop ensembles’

Een bijzonder fenomeen is het ontstaan van zogeheten laptop ensembles, zoals het Fabulous MIT Laptop Ensemble (FaMLE). Hier experimenteren studenten met live coding – het schrijven van code tijdens een optreden om muziek in realtime te genereren.

Het werk van MIT biedt handvatten voor de volgende generatie Nederlandse technici:

• Real-time systemen → Optimalisatie van signaalverwerking, embedded performance.
• Human-Computer Interaction → Ontwerpen voor expressieve en intuïtieve interactie.
• Design Thinking → Tools als creatieve infrastructuur voor menselijke expressie.
• AI & audio → Toepassingen zoals timbre transfer en live effectmanipulatie.

Technologie als creatieve katalysator

Voor engineeringprofessionals biedt muziektechnologie een spiegel: het daagt uit om techniek niet alleen te optimaliseren, maar ook vorm te geven aan wat mensen kunnen doen. Zoals Cooper het zegt: “Adding more tools to your toolbox should never stop you from building something that you want to. It can only make it easier.” De lessen uit MIT’s muziek-labs zijn dus breder toepasbaar: in hoe we denken over systeemdesign, gebruikservaring en de relatie tussen mens en machine.