Hoe kernfusie nieuwe grenzen verlegt: Dutch Fusion Day 2025

“Het enige dat moeilijker is dan kernfusie zelf, is geld inzamelen voor kernfusie.” Deze uitspraak van keynote spreker Klaas de Boer viel goed in de smaak bij de bijna 200 deelnemers aan de tweede Dutch Fusion Day. Talrijke sprekers bespraken de perspectieven van bedrijven, onderzoekers en overheden op de toekomst van kernfusie.

De dag werd georganiseerd door Differ, TU/e ​​Eires en BigScienceNL.

De volle conferentiezaal in het Differ-gebouw werd bijgepraat over de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van kernfusie als alternatieve energiebron. Het vakgebied kernfusie is in volle transitie, zoals Maarten Steinbuch, voorzitter van een van de parallelsessies, opmerkte. ‘We gaan van natuurkunde naar techniek, van publiek naar privaat, en van een blik op 2050 naar een focus op 2030.’

Het publiek raakte enthousiast toen commerciële partners hun ambitieuze mijlpalen presenteerden. Alex Creely opende de dag. Hij is directeur Tokamak Operations bij Commonwealth Fusion Systems, een commercieel fusiebedrijf gevestigd in de VS dat erin slaagde meer dan 2 miljard dollar aan private financiering op te halen om hun plannen uit te voeren. ‘Mensen houden van saaie energiecentrales die gebaseerd zijn op bekende technologie en gewoon elektriciteit opwekken zonder al te veel gedoe’, aldus Creely. Daarom bouwt het bedrijf zoveel mogelijk voort op bewezen tokamakprincipes en voegt daar zijn eigen unieke hogetemperatuur-supergeleidende magneettechnologie aan toe, waardoor ze zowel de omvang als de kosten van fusiecentrales kunnen reduceren.

‘Met onze demonstrator Sparc streven we ernaar om in 2027 netto nul energie te produceren. Dat apparaat dient als opstap naar Arc: de eerste commerciële fusiecentrale van 400 MW, qua omvang vergelijkbaar met een huidige kolencentrale. Uiteindelijk streven we ernaar om tegen 2050 duizenden Arcs wereldwijd te hebben geïnstalleerd.’ Om deze doelen te bereiken, investeert het bedrijf fors in samenwerkingen met zowel academische als commerciële partners. ‘We moeten een wereldwijde toeleveringsketen ontwikkelen om een ​​industrie van stroom te voorzien die in staat is om wereldwijd tienduizenden fusiecentrales te installeren.’

Financiering van fusie

Hoe fusie te commercialiseren, werd ook besproken door Klaas de Boer, voorzitter van de raad van bestuur van General Fusion, een Canadees bedrijf dat een fusietechnologie ontwikkelt op basis van gemagnetiseerde doelfusie. Hij deelde zijn ervaringen in het fusielandschap vanuit het perspectief van een durfkapitalist. ‘Het enige dat moeilijker is dan fusie zelf uitvoeren, is er geld voor inzamelen’, verklaarde hij, om vervolgens in te gaan op de redenen daarvoor. ‘Een van de uitdagingen waar ik voor stond toen ik mijn eerste stappen in de kernfusie zette, was hoe ik de levensvatbaarheid van een technologie kon beoordelen die nog niet bewezen was. Hoe kun je due diligence uitvoeren op zo’n langetermijninvestering?’ Hij noemde ‘het agency-probleem’ als een andere uitdaging die overwonnen moet worden bij het aantrekken van financiering voor kernfusie.

‘Durfkapitalisten hebben doorgaans een vrij korte horizon, zowel qua tijd als locatie. Als het om kernfusie gaat, heb je mensen nodig die buiten hun mandaat mogen investeren. Bovendien is het in de kernfusiesector lastig om je portefeuille als investeerder te diversifiëren. In wezen produceer je een grondstof, wat zich vertaalt in een eendimensionaal risicoprofiel.’ Toch is nog niet alle hoop verloren, besloot hij met een positievere noot. ‘In de VS zijn er momenteel vier particuliere kernfusiebedrijven die elk meer geld hebben opgehaald dan de hele publieke kernfusiesector in Europa. Ik ben ervan overtuigd dat iemand de ASML van de kernfusie zal bouwen. De race is nog open.’ De vraag is: welke rol spelen Nederland en Europa?

Naar een Europese fusiestrategie

Om de Europese rol te belichten, lichtte Twan van Erp, beleidsmedewerker bij de Europese Commissie, de huidige initiatieven op EU-niveau toe ter ondersteuning van de ontwikkeling van fusie-energie. “Binnen het huidige Euratom-programma voor onderzoek en opleiding, dat een aanvulling vormt op Horizon Europa en zich richt op nucleair onderzoek en onderwijs, besteedt de Europese Commissie 583 miljoen euro aan fusie, voor de periode 2021-2025.”

De Europese Commissie bereidt momenteel een algemene EU-fusiestrategie voor, legde Van Erp uit. “Er is een wereldwijde race gaande om gecommercialiseerde fusie-energie te bereiken. Als Europa moeten we onze eigen startups op dit gebied cruciale ondersteuning bieden. We zijn momenteel in overleg met belanghebbenden en de Fusion Expert Group heeft onlangs haar eerste opiniestuk uitgebracht, waarin vijf belangrijke pijlers worden geïdentificeerd die onderzoeks- en Iter-resultaten benutten, een concurrerend industrieel ecosysteem bevorderen, een gekwalificeerd personeelsbestand ontwikkelen en innovatie stimuleren. Ik verzoek u dringend om betrokken te raken bij dit strategieontwikkelingsproces en ons te helpen de Europese concurrentiekracht op dit belangrijke gebied te versterken.’

Na de pauze verdeelden de deelnemers zich in drie interactieve parallelsessies, waarin ze dieper ingingen op Materialen in Extreme Omstandigheden, Systeem- en Regeltechniek en Fissie-Fusie Synergieën. De sessies werden geleid door Thomas Morgan van DIFFER, Maarten Steinbuch van de TU/e ​​en Beata Tyburska-Pueschel van DIFFER. Na deze sessies kwamen alle aanwezigen weer bijeen voor de afsluitende paneldiscussie, gemodereerd door Swheta Féher van FEInn Frontiers bij Energy Innovation GmbH. Op het podium discussieerden Hans Priem (Business Developer VDL), Wal van Lierop (Founding Partner Chrysalix Venture Capital), Alf Köhn-Seemann (Researcher Universiteit Stuttgart en bestuurslid FuseNet) en Tugay Anıl Turan (Business Developer DIFFER en ILO Fusion for Energy) over de toekomst.

Nationaal programma

Een van de eerste stappen is om kernfusie op de agenda van beleidsmakers te zetten, zowel op nationaal als op EU-niveau. ‘De Nederlandse overheid heeft kernfusie momenteel niet hoog op de agenda staan’, aldus Anıl Turan. ‘Maar dankzij de uitstekende samenwerking tussen onderzoek en industrie, en onze gecombineerde expertise op gebieden zoals systeem- en regeltechniek, precisietechniek, cryogene technologie en supergeleidende magneten, zijn we goed gepositioneerd om een ​​belangrijke rol te spelen in een Europees ecosysteem’, aldus Turan. Om de Nederlandse industrie te positioneren in de kernfusieketen, heeft DIFFER het initiatief genomen voor de oprichting van een KIC Geïntegreerd systeemontwerp voor kernfusiecentrales, een tienjarig onderzoeks- en innovatieprogramma dat door NWO wordt gefinancierd.

Groot denken

‘We hebben het hier over Mickey Mouse-dingetjes, we moeten veel hoger mikken’, stelde Van Lierop stoutmoedig. ‘De stemming hier is te ingetogen. We moeten veel enthousiaster zijn over de voordelen van deze technologie om de industrie te trekken die een oplossing nodig heeft voor hun energieprobleem. Voormalig Google-CEO Eric Schmidt waarschuwde onlangs het Amerikaanse Congres dat datacenters alleen al tegen 2030 67 gigawatt extra stroom nodig zullen hebben. Köhn-Seemann voegde eraan toe: ‘Om financiering voor kernfusie te verkrijgen, moeten investeerders er eerst van op de hoogte zijn. Het opleiden van niet alleen de nieuwe beroepsbevolking, maar ook het grote publiek is essentieel voor succes.’

‘De ontwikkeling van kernfusie-energie wordt niet gedreven door duurzaamheid of groene energie. Het gaat erom voldoende energie te leveren om aan de groeiende vraag te voldoen, hoe dan ook’, concludeerde Priem. ‘Als gemeenschap, als land en als Europa moeten we keuzes maken en ervoor gaan. We moeten stoppen met praten en actie ondernemen.’ Een van de eerste dingen die de kernfusiegemeenschap kan doen, is op 23 juni 2025 bijeenkomen bij DIFFER om de contouren van een mogelijk KIC-programma te bespreken om de zaken op gang te brengen. Dagvoorzitter David van Walderveen sloot de bijeenkomst af met een concrete oproep tot actie.

Bron: Differ