Foute bankiers ontmaskeren met deeltjesfysica

Spoofing is een vorm van marktmanipulatie waarbij handelaren orders plaatsen met de intentie deze te annuleren, in de hoop de prijsontwikkeling te beïnvloeden ten gunste van hun marktposities. Een van de grootste banken van Amerika, JPMorgan, betaalde in 2020 een recordschikking van 920,2 miljoen dollar omdat de bank deze vorm van marktmanipulatie had toegepast van 2008 tot 2016. In het bevel van de toezichthouder, de Commodity Futures Trading Commission (CFTC), werden negen gedetailleerde voorbeelden gegeven hoe JPMorgan de markt manipuleerde met behulp van spoofing.

De onderzoekers gebruikten hun nieuwe visualisatiemethode om deze voorbeelden in detail te analyseren. De methode maakt gebruik van het data-analysekader Root, dat oorspronkelijk is ontworpen voor deeltjesfysica-analyse door onder andere Cern. Hoe het werkt? De onderzoekers visualiseerden het limietorderboek (LOB) van de markten die JPMorgan manipuleerde. Het LOB toont alle prijzen waarvoor handelaren bereid zijn een financieel product te kopen of te verkopen, inclusief de hoeveelheden die zij willen kopen of verkopen.

Milli- of nanoseconden

Marjolein Verhulst, schrijver van het artikel Unravelling the JPMorgan Spoofing Case Using Particle Physics Visualization Methods (‘Het ontrafelen van de spoofingzaak tegen JPMorgan met behulp van visualisatiemethodes uit de deeltjesfysica’) in European Financial Management: "De traditionele manier om LOB-gegevens in detail te bekijken is het maken van momentopnamen. Deze momentopnamen kun je vergelijken met foto’s: elke seconde, of minuut, neem je een foto van de markt op dat specifieke moment. Je ziet echter niet wat er gebeurt tussen deze momentopnamen. Voor sommige onderzoeken is dit prima, maar wij kijken naar markten met onder andere flitshandelaren die soms in milliseconden of nanoseconden handelen. Marktmanipulaties en handelsactiviteiten van flitshandelaren gebeuren vaak in zo’n hoog tempo dat momentopnamen niet laten zien wat er werkelijk gebeurt."

Ter illustratie: de ‘spooforders’ in de negen voorbeelden met betrekking tot JPMorgan waren zichtbaar in de LOB tussen 0,31 en 5,56 seconden. Verhulst: "Met het gebruik van deeltjesfysica zijn we nu in staat om in detail te zien wat er tussen de momentopnamen gebeurt. We kunnen nu alle marktactiviteit visualiseren en hebben zo een volledig beeld."

Wat is ‘spoofing’ eigenlijk?

Spoofing is sinds 2010 illegaal krachtens de Amerikaanse Dodd-Frank-wet en wordt gedefinieerd als "het bieden of aanbieden met de intentie het bod of aanbod te annuleren voordat het wordt uitgevoerd." Het woord ‘intentie’ is hier essentieel: het gaat om het plaatsen van een order die niet bedoeld is om te leiden tot een daadwerkelijke transactie. Het volgende is een vereenvoudigd voorbeeld van hoe spoofing werkt. Laten we zeggen dat een handelaar een termijncontract voor maïs heeft gekocht, en hij wil het verkopen voor een hogere prijs door gebruik te maken van spoofing. Hij plaatst een grote ‘spooforder’ aan de koopkant van de markt. Dit is een neporder omdat hij niet echt meer maïscontracten wil kopen: hij wil de valse indruk wekken dat veel mensen willen kopen (zodat de prijs zou kunnen stijgen). Om een stijgende prijs niet te missen, reageren andere marktdeelnemers op deze valse informatie door daadwerkelijk te kopen, wat op zijn beurt de prijs doet stijgen. De spoofer verkoopt vervolgens zijn termijncontract voor maïs voor een hogere prijs en annuleert zijn grote spooforder. De fictieve order heeft dus nooit tot een transactie geleid en werd gebruikt om de markt te beïnvloeden. Omdat de hoge koopdruk nu weg is, zal de prijs dalen tot zijn vorige niveau en de handelaar is erin geslaagd een hogere prijs voor zijn termijncontract voor maïs te krijgen.

Meer inzicht in spoofing en marktmanipulatie

De onderzoekers vonden verschillende indicatoren in de zaak tegen JPMorgan die erop wijzen dat JPMorgan in sommige omstandigheden niet spoofde om de prijs te doen stijgen, maar om meer handelaren naar de markt te lokken (liquiditeit aan te trekken). Dit is tot nu toe niet gerapporteerd in de wetenschap. Met de nieuwe visualisatiemethode en de diepgaande analyse van de zaak tegen JPMorgan hopen de onderzoekers meer inzicht te geven in spoofing en wat er met de markten gebeurt als er sprake is van spoofing. De onderzoekers hopen dat dit onderzoek alle belanghebbenden, zoals toezichthouders, de beurs en marktdeelnemers, zal helpen om beter inzicht te krijgen in spoofing en het effect ervan op de markt. Bovendien hopen zij dat de visualisatie zal fungeren als een springplank voor verder onderzoek naar marktmanipulatie.