Wiskunde en filosofie maken museum intelligent

Dit scenario lijkt vergezocht, maar komt dichterbij, zo bleek vorige week tijdens een congres over het Museumplus-project in het Drents Museum met als titel ‘Geef iedere bezoeker zijn eigen collectie’. Museumplus is het resultaat van een nauwe samenwerking tussen de Rijksuniversiteit Groningen en het Drents Museum vervat in de stichting Trovato met als doel bezoekerservaringen te bestuderen en te verrijken.  

"Voordat je aan verrijken toekomt, moet je eerst de bezoeker leren kennen",  vertelt Ernst Wit, hoogleraar Statistiek en Stochastiek van de Rijksuniversiteit Groningen. "Daarom hebben we tot nu toe alleen maar bezoekers gevolgd en hun gedrag bestudeerd." Samen met hoogleraar wetenschapsfilosofie Jan-Willem Romeijn is hij als wetenschapper betrokken bij Museumplus. Zij beten tijdens het congres het spits af met een toelichting op hun aandeel in Museumplus.  

Leer de bezoeker kennen

In de entreekaart zit een chip die vergelijkbaar is met de OV-chipkaart. "Antennes overal in het gebouw meten de locatie van die kaart. Zo weten we welke route de bezoeker kiest, hoe lang de bezoeker bij een object stil staat en welke objecten de bezoeker overslaat." De data van honderden bezoekers worden opgeslagen en in wiskundige modellen gegoten. "Met dat model zijn we er bijvoorbeeld al snel achter gekomen dat bezoekers heel goed in drie typen ingedeeld kunnen worden: mensen die vooral bij kunst stilstaan, mensen die vooral bij de Drentse geschiedenis stilstaan en mensen die alles bekijken",  zegt Wit. "Al na een paar objecten kunnen we een bezoeker in één van die categorieën indelen." 

Theorie in de praktijk

Wit raakte een paar jaar geleden betrokken bij Museumplus. Hij zag het als een interessante uitdaging die bovendien goed aansluit bij zijn onderzoeksgebied. "Ik houd me bezig met de vraag wat je met grote datasets kan doen. Deze antennes genereren heel veel data. Het is dus een mooie toepassing van een theoretisch probleem."  

Ook vanuit filosofisch oogpunt is Museumplus interessant, vindt Romeijn. "Het is een geweldige uitdaging om al die data zinnig te betrekken op kennis en kunde die al in het museum aanwezig is. Dat stelt ons voor fundamentele vragen: wat doen we in een museum, en hoe krijgt erfgoed betekenis voor ons?" Heel theoretische discussies sluiten op die manier aan op concrete vragen uit industrie en maatschappij.  

Intelligent museum

Wat de medewerkers van het Drents Museum betreft wordt hun museum binnenkort daadwerkelijk een intelligent museum. Een museum, waar de informatie zich op die bezoeker aanpast, zodat de bezoeker ook collectiestukken te zien kan krijgen die niet in de vitrine staan – al is het dan op een scherm.   Maar als de meetapparatuur eenmaal in een museum staat, kan er veel meer mee gedaan worden, zo realiseerden zich ook de bezoekers van het congres, veelal medewerkers van andere musea. De informatieschermen kunnen in een drukke zaal de bezoeker bijvoorbeeld doorverwijzen naar stukken van zijn interesse in andere zalen. Zo kan de drukte meer over het museum worden verspreid. Ook kan de inrichting van het museum geoptimaliseerd worden met behulp van de gegevens over het bezoekersgedrag. De conservator kan hoeken die weinig bezocht worden aantrekkelijker maken, bijvoorbeeld door de verlichting te veranderen. Het effect daarvan is direct te meten in de gegevens over het gedrag van de bezoekers.