Nobelprijswinnaar Martinus Veltman (89) overleden

Veltman legde in de jaren ’60 de basis voor het standaardmodel van de deeltjesfysica, een theorie waarin elementaire krachten in hun samenhang worden beschreven.

Hij was er stellig van overtuigd dat de theorie van de zwakke wisselwerking eenzelfde wiskundige structuur kon hebben als de theorie van de elektromagnetische wisselwerking. In elektromagnetische berekeningen konden oneindigheden al worden opgeheven door herdefinities, zogeheten renormalisatie. Veltman liet als eerste zien dat dat in bepaalde gevallen ook voor de zwakke wisselwerking kon.

Veltman en zijn promovendus Gerard ‘t Hooft bewezen rond 1970 dat deze benadering nog veel algemener kon worden toegepast. Deze zogeheten niet-abelse ijktheorieën legden de basis voor het huidige standaardmodel voor de deeltjesfysica, waarin beide wisselwerkingen samenkomen in de elektrozwakke theorie.

De doorbraak, een van de grote momenten in de natuurkunde van de twintigste eeuw, werd uiteindelijk in 1999 met een Nobelprijs voor natuurkunde bekroond.

Martinus Justinus Godefriedus Veltman werd in 1931 geboren in Waalwijk als zoon van een hoofdonderwijzer. Na de oorlog studeerde hij natuurkunde in Utrecht, waar hij in 1956 afstudeerde bij professor Leon van Hove.

In 1961 vertrok hij voor een promotie naar Cern bij zijn vroegere hoogleraar en latere Cern-directeur Van Hove. Hij promoveerde daar in 1963. De jaren erna werkte hij ook enige tijd bij Slac en de Stanford-universiteit. In 1966 werd Veltman hoogleraar theoretische natuurkunde in Utrecht, met belangstelling voor zowel theorie als experiment. In die tijd stond hij ook aan de wieg van deeltjesinstituut Nikhef.

In 1981 werd Veltman hoogleraar aan de Universiteit van Michigan in Ann Arbor, waar hij tot zijn emeritaat in 1996 werkte. Daarna keerde hij terug naar Nederland, waar hij nog geregeld lezingen en colleges gaf. In 2001 kreeg hij een ereprofessoraat van de Universiteit van Amsterdam.

Veltman publiceerde in 2004 een populair-wetenschappelijk boek Feiten en mysteries uit de deeltjesfysica (Veen) over zijn vakgebied. Ook is Asteroïde 9492 Veltman naar hem vernoemd.

Nikhef pucliceerde een uitgebreide necrologie