TNO en EBN: ‘Ondergrondse energieopslag essentieel voor toekomstig energiesysteem’

‘Ondergrondse energieopslag is een onmisbaar onderdeel van een duurzame energie infrastructuur.’ Deze boude stelling doen TNO en EBN naar aanleiding van een eigen rapport over ondergrondse opslag in Nederland dat ze deze week naar de Tweede Kamer zonden.

Met de transitie naar een klimaatneutraal energiesysteem zetten we nog veel steviger in op weersafhankelijke energiebronnen als zon en wind. Dit vraagt om een flexibeler energiesysteem en de inzet van nieuwe technologieën en oplossingen. Met een variabele vraag en aanbod van duurzame energie zullen nieuwe vormen van ondergrondse energieopslag volgens de onderzoekers vanaf 2030 cruciaal worden om de leveringszekerheid van energie te kunnen garanderen en de flexibiliteit van het energiesysteem te kunnen waarborgen.

Vormen ondergrondse energieopslag

De partijen hebben een whitepaper () opgesteld die drie hoofdvormen identificeert van energie die ondergronds zijn op te slaan:

  1. In chemische vorm: moleculen zoals methaan en waterstof;
  2. in thermische vorm: water;
  3. en in mechanische vorm: perslucht en pompaccumulatie

Deze ondergrondse technologieën bieden volgens TNO en EBN een veel grotere opslagcapaciteit dan bovengrondse alternatieven zoals batterijen. ”De Nederlandse ondergrond kent op hoofdlijnen drie soorten ondergrondse ruimtes waarin energie is op te slaan: ondergrondse holle ruimtes zoals zoutcavernes, gasvelden en watervoerende geologische lagen (aquifers).

Waterstof in zoutcavernes en gasvelden

TNO en EBN verwachten dat tussen 2030 en 2050 een grote vraag zal ontstaan naar de opslag van waterstof in zoutcavernes en gasvelden, doordat de grootschalige productie van waterstof dan op gang zal zijn gekomen. Waterstofopslag in zoutcavernes is een bewezen technologie, maar onderzoek is nodig om na te gaan wat de gevolgen zijn van de aanleg van cavernes. Volgens de auteurs van de whitepaper is waterstofopslag in gasvelden mogelijk noodzakelijk. De technische haalbaarheid hiervan moet echter nog worden aangetoond. Daarnaast kunnen technologieën zoals hoge-temperatuur warmteopslag in aquifers een belangrijke bijdrage leveren om warmtenetten te verduurzamen en efficiënter te maken. Voor perslucht is er geen noemenswaardige rol bij het in balans houden van het nationale energiesysteem.

Barrières

TNO en EBN concluderen dat ondergrondse energieopslag een belangrijke voorwaarde is voor een toekomstbestendig energiesysteem en het slagen van de energietransitie. ‘Na 2030 ontstaat een grote behoefte aan ondergrondse opslag van vooral waterstof en hoge-temperatuurwarmte. Maar tegelijkertijd zijn er nog technische en economische barrières te nemen. Ontwikkeling van deze technologieën zal jaren in beslag nemen. Daarom is snelle actie wenselijk om tot een maatschappelijk verantwoorde en efficiënte opschaling te komen in de periode na 2030.’

In de studie benadrukken TNO en EBN dan ook het belang om vóór 2030 een aantal acties op te pakken:

  • Aantonen van de technische haalbaarheid en veilige en economisch rendabele ontwikkeling van waterstofopslag en hoge-temperatuur warmteopslag, in daarvoor geschikte ondergrondse ruimtes.
  • Ontwikkeling van een robuust beleids- en toezichtkader voor een verantwoorde demonstratie en opschaling. Dit beleidskader bevat een duidelijke visie over de ruimtelijke verdeling van opslaglocaties binnen de daarvoor geschikte ondergrondse ruimte, over de integratie met nationale en regionale energiestrategieën en over keuzes ten aanzien van bestaande en toekomstige ondergrondse en bovengrondse activiteiten.
  • De overheid zal aan maatschappelijk draagvlak moeten werken, waarbij lokale gemeenschappen en belanghebbenden tijdig worden betrokken bij mogelijke locatiekeuzes, de evaluatie van alternatieven en de afweging van lokale en nationale belangen.