Hoogleraar Risicomanagement: “Een tijdelijk besluit over de stint was beter geweest”

Het ongeluk met de stint in Oss begin september. Een zelfrijdende auto van Uber die een voetganger doodrijdt. Allebei voorbeelden van ongelukken met high-tech systemen. Nieuwe technologie komt inherent met risico’s, en die risico’s moeten we meer gecalculeerd nemen. Dat stelt Marielle Stoelinga, hoogleraar Risicomanagement van high-tech systemen in haar oratie aan de Radboud Universiteit. “Ik snap dat er vanwege maatschappelijke druk ingegrepen is, maar ik had een tijdelijk besluit beter gevonden.”

Dat we bijna dagelijks geconfronteerd worden met ongelukken van high-tech systemen is niet verrassend. "Bij innoveren horen risico’s: no risk, no fun. Sterker nog, voor bedrijven is het vaak riskanter om niet te innoveren, omdat je de concurrentiestrijd dan op den duur verliest. Denk bijvoorbeeld aan de V&D." Maar hoe je die risico’s dan managet? "De kern van het antwoord ligt in het gecalculeerd nemen van risico’s. Ik zeg bewust gecalculeerd, want ik wil een pleidooi houden om risico’s zo systematisch, transparant en kwantitatief mogelijk te benaderen."

De stint: een verbod of andere maatregelen?

Risico’s kun je vermijden, reduceren, accepteren en overdragen. Het bepalen van de juiste risicostrategie is een lastige kwestie. "Het besluit van Minister Van Nieuwenhuizen om stints op de openbare weg te verbieden is risicomijding. Er is op zo’n moment natuurlijk maatschappelijke druk om snel te acteren. En uit onderzoek bleek dat er problemen waren geweest met die bewuste stint. Daarom snap ik dat de minister heeft ingegrepen, maar ik had een tijdelijk besluit beter gevonden. De technologie achter de stint staat namelijk niet in de kinderschoenen, dus de techniek is niet het probleem. Het gaat om de operationele context; in welke omgeving moet zo’n systeem functioneren. Daarom was het beter geweest om maatregelen te nemen om de risico’s te verlagen, bijvoorbeeld door het verlagen van de maximum toegestane snelheid."

Onderbuikgevoel is slechte raadgever

Het afwegen van risico’s over iets wat zou kunnen gebeuren, maar nog niet gebeurd is, is geen sinecure. Waar baseer je je dan op? Stoelinga: "Veel risicobeslissingen worden ad hoc genomen, op basis van intuïtie. Dat is heel onverstandig, want we weten dat mensen bijzonder slecht zijn in het inschatten van risico’s. Mensen zijn bijvoorbeeld bang om te vliegen, maar appen gerust op de fiets. De uitdaging zit hem er dan ook in om risicoanalyses meer accountable te maken. Daarmee wil ik zeggen: breng risico’s systematisch, transparant en onderbouwd met cijfers in kaart. Hoeveel ongelukken en problemen met de stint waren er feitelijk bekend? En zijn de risico’s niet zo inzichtelijk, bijvoorbeeld in het geval van een missie naar Mars, maak dan gebruik van inzichten van experts op dat gebied. Maak in ieder geval expliciet waarop je je beslissing baseert."

Risicomanagement omdat het kan, niet omdat het moet

Veel organisaties worstelen met risicomanagement. "Als het goed gaat, heeft men een roze bril op en worden risico’s weggewuifd. Risicomanagement betekent dat je geld besteedt aan iets waarvan je niet weet of het ooit zal gebeuren. Maar je kunt je ook weer niet overal voor indekken, want dat wordt te duur. Je moet dus een afweging maken. Te vaak worden risicoanalyses gedaan omdat het moet, ofwel van de wetgever, ofwel om een bepaalde certificering te krijgen. Ik pleit voor risicoanalyses omdat het kan: omdat de productiviteit omhoog kan, omdat klanten tevreden zijn als producten voldoen aan hun wensen, omdat je ongelukken kunt voorkomen."