Meten aan de Nachtwacht

Een meetinstrument van NanoMoi, spinoff van Wageningen University & Research, is ingezet bij de restauratie van de Nachtwacht. Het apparaat helpt bij het meten van de effecten van oplosmiddelen.

Bij het opknappen van het schilderij is het nodig om oude vernislagen weg te halen met oplosmiddelen. Om te voorkomen dat die schade aanrichten, zijn er nu metingen met laserlicht en algoritmes aan het restauratieproces toegevoegd.

“Het was tot nu toe niet duidelijk hoe lang oplosmiddelen in de verf blijven zitten”, zegt Jesse Buijs, oprichter van NanoMoi. “Zonder dat je dat met het blote oog ziet, kan die tijd oplopen tot enkele uren. Overmatig gebruik van oplosmiddelen leidt tot scheurvorming en versnelde chemische degradatie op lange termijn. Daarom is het belangrijk dat er zo weinig mogelijk oplosmiddel in de verf terechtkomt.”

Restaurateurs gaan dus uiterst voorzichtig te werk bij het schoonmaken van schilderijen. Ze testen de schoonmaakmiddelen op kleine stukjes van het schilderij. Daarna komt Buijs in actie met het apparaat, dat het formaat heeft van een schoenendoos en gekoppeld wordt aan een laptop. “We schijnen met een laserlicht op het schilderij en vangen met een camera het licht op dat terugkomt”, legt hij uit. “Hoe dat licht terugkomt, zegt iets over de beweeglijkheid van de pigmentdeeltjes. Hoe meer die deeltjes bewegen, hoe zachter de verf op dat moment is. Een algoritme leest dat af uit de terugkomende laserstralen. Dat algoritme is de essentie van onze methode.”

Andere toepassingen

Buijs werkt al een jaar of zeven samen met het Rijksmuseum, waarbij hij het apparaat eerst testte op kunstmatig verouderde doeken, daarna op een aantal kleine, maar wel echte schilderijen en uiteindelijk was het nu de beurt aan de Nachtwacht. “Later volgen wellicht nog meer schilderijen en andere toepassingen, zoals metingen bij het 3D-printen en voor de stabiliteit van voedingsmiddelen.”

9 jaar onderzoek naar lichtverstrooiing

Buijs richtte NanoMoi in 2023 op, na negen jaar onderzoek bij WUR naar de ontwikkeling en toepassing van een techniek die werkt op basis van lichtverstrooiing (Laser Speckle Imaging). Hij promoveerde in 2022 bij de leerstoelgroep Physical Chemistry & Soft Matter aan WUR.