Technologie voor de gebruiker

Digitale technologieën bepalen ons dagelijks leven. Bij het ontwerpen van technologie ligt de focus op functionaliteit. Met het oog op klimaatverandering of maatschappelijke vraagstukken veranderen echter de behoeften en wensen van gebruikers: Veel mensen beschouwen een technisch systeem dat niet aan ecologische of morele eisen voldoet als een slecht product. Daarom moeten fabrikanten bij het ontwikkelen van technologie verder gaan dan de logica van functionaliteit.

Onderzoekers van het Karlsruhe Institute of Technology (KIT) willen nu paden van reflectieve technologische ontwikkeling en ontwerp demonstreren.

"We ontwikkelen tools en methoden om de digitale revolutie beter te begrijpen en deze steeds meer in het belang van gebruikers en de samenleving te ontwerpen", zegt filosoof Bruno Gransche van KIT's Institute of Technology Futures. "Goed doordacht en bewust technologieontwerp stuit echter op het probleem dat ontwikkelaars vaak niet kunnen voorzien op welke manier mensen een technologie daadwerkelijk gaan gebruiken." Deze zogenaamde multistabiliteit van technologie leidt tot hergebruik en misbruik, maar ook tot innovaties.

Onvoorzien gebruik van producten

Als voorbeeld noemt Gransche het gebruik van zelfrijdende auto's: ontwikkelaars waren eigenlijk van plan en planden het lezen van kranten, video's kijken of slapen tijdens het rijden van A naar B. Wat ze niet van plan waren, was het opnemen van seksvideo's tijdens het rijden met de automatische piloot, zoals blijkt uit een videoclip die een paar jaar geleden viraal ging op de sociale media. En Elon Musk, CEO van Tesla, tweette: "Het blijkt dat er meer manieren zijn om de automatische piloot te gebruiken dan we ons hadden voorgesteld - had het moeten zien aankomen."

Zelfrijdende auto's hebben veel effecten op het wegverkeer die centrale technologieontwikkelaars zelfs niet kunnen bedenken. Hetzelfde geldt voor digitale technologie, AI-systemen of taalassistenten", vervolgt Gransche.

Beter anticiperen op mogelijk gebruik van technologie

"Wie technologie ontwerpt, is niet verantwoordelijk voor de relatie die gebruikers er daadwerkelijk mee hebben, maar voor de mogelijkheden en gebruiksmogelijkheden", zegt de expert. Gransche denkt dat ontwikkelaars van tevoren potentiële beslissingen moeten nemen die niet alleen de manieren bepalen waarop technologieën worden gebruikt, maar ook het daaruit voortvloeiende potentieel voor actie. Wie zich in een eerder stadium van deze complexiteit bewust is, kan veel beter verantwoorde innovatiestrategieën ontwikkelen, gerichter inspelen op de vele behoeften van gebruikers en maatschappelijke verandering meer anticiperend vormgeven. "Hiervoor willen we ze een onderbouwde, maar toch bruikbare basis bieden", zegt Gransche. "Een beter begrip van fenomenen, zoals multistabiliteit, kan in dit opzicht van grote waarde zijn."