‘Het is niet te laat om anders over privacy te denken’

In het boek Privacy is Hard, and Seven Other Myths. Achieving Privacy Through Careful Design pleit privacy-onderzoeker Jaap-Henk Hoepman van de Radboud Universiteit voor een nieuwe aanpak die vaak lang niet zo complex is als we denken.

Lang dachten we dat het een kleine prijs was om te betalen: onze persoonlijke gegevens voor een stukje gemak. Een kentekenscan om te parkeren of één knop om je Facebookdata te delen met een restaurant voor een reservering. Nu blijkt dat die data steeds vaker gebundeld en uitgebuit worden door twijfelachtige organisaties en bedrijven, is het maar de vraag hoeveel dat gemak ons waard is. Toch blijven we er maar mee doorgaan, omdat de gemiddelde gebruiker moeilijk zicht heeft op methodes om persoonlijke data beter af te schermen.

Problemen en oplossingen

Voor Hoepman tekenen deze ontwikkelingen de noodzaak van zijn eerste boek. "Als onderzoeker geef ik regelmatig colleges, seminars en workshops rondom privacy. Het is een belangrijk thema in onze huidige maatschappij, maar het is voor veel mensen nog altijd nauwelijks behapbaar. Helaas merkte ik ook dat er nog weinig studiemateriaal is dat privacy bespreekbaar maakt voor een breder publiek. Maar het feit dat iets er niet is, betekent niet dat er geen vraag naar is. Privacy raakt ons allemaal, en met dit boek wil ik niet alleen de problemen aankaarten, maar ook oplossingen aandragen."

Mythes die in het boek aan bod komen zijn onder andere ‘ik heb toch niets te verbergen’ en ‘we verzamelen helemaal geen persoonsgegevens’. Hoepman laat zien dat achter die gedachtes meer zit, en dat het nog lang niet te laat is om het probleem bij de wortel aan te pakken. "We zijn gewoon te veel gewend geraakt aan de huidige systemen. Dat noem ik technologisch determinisme: de gedachte het internet nu eenmaal deze kant op is gegroeid, dus zo moet het voor altijd werken. Maar het internet is iets dat wij als samenleving gezamenlijk ontwikkelen, en dat kán ook de andere kant op groeien."

Hoe herken je een privacyrisico?

"We mopperen graag over datalekken en problemen met apps als Facebook en Instagram, maar je hoort eigenlijk zelden iemand over oplossingen. Daardoor ontstaat een dystopisch beeld: ‘het is allemaal shit en het is te laat om te veranderen’", zo hoort de privacy-onderzoeker vaak. "Met dit boek wil ik mensen uitleggen hoe al die technologie werkt en wat er anders kan. Net zoals je van een afstandje al vaak prima kunt inschatten hoe snel een fiets of hoe betrouwbaar een brug is, wil ik mensen diezelfde handvatten meegeven voor het herkennen van privacyrisico’s."