Gratis tool voor praktische keuzes voor een duurzaam leven

Mensen die gezond willen eten en duurzaam willen leven, hebben er een nieuw instrument bij om hun invloed op het milieu te meten: een onlinetool om hun persoonlijke stikstofvoetafdruk te berekenen. De calculator is het werk van een team dat bestaat uit wetenschappers van het ECN (Energieonderzoek Centrum Nederland) en de Universiteit van Maryland. Het initiatief hiervoor komt van het INI (International Nitrogen Initiative), een mondiaal samenwerkingsverband van wetenschappers die onderzoek en gegevens over het stikstofdilemma uitwisselen. Dit project zal in Europa worden gepresenteerd tijdens de stikstof- en klimaatconferentie die van 11 t/m 14 april in Edinburgh wordt gehouden.

Schade aan gezondheid

Waarom is stikstof zo’n groot probleem? Zoals we weten is het meeste stikstof in de atmosfeer geheel onschadelijk (de atmosfeer bestaat voor 78% uit niet-reactief stikstof). Maar zodra het in reactief stikstof is omgezet bij de verwerking tot meststof of het gebruik van fossiele brandstoffen, wordt duidelijk hoeveel schade stikstof kan aanrichten. Dit blijkt uit het ENA (European Nitrogen Assessment), dat tijdens deze stikstof- en klimaatconferentie zal worden gepresenteerd. Hoewel de meeste Europeanen buiten de agrarische sector waarschijnlijk nog nooit van de stikstofproblematiek hebben gehoord, hebben vooraanstaande wetenschappers als James Galloway (University Virginia) en Jan Willem Erisman van het ECN in de afgelopen 30 jaar vissterfte in kustgebieden, schade aan de gezondheid van de mens door lucht- en waterverontreiniging en veranderingen in de mondiale biodiversiteit en het klimaat vastgesteld Met de nieuwe tool willen deze onderzoekers meer bewustzijn kweken met betrekking tot de rol die stikstof in ons leven speelt. 

Het ENA toont aan dat het ‘stikstofverhaal’ complex is en tegelijk positieve en negatieve effecten heeft. Enerzijds is stikstof noodzakelijk voor het leven van planten en daarmee voor onze voedselproductie – deze is immers afhankelijk van kunstmest. Anderzijds heeft een teveel aan stikstof in de voedselproductieketen een overdaad aan ongewenste effecten. Daarbij komt dan nog het gebruik van fossiele brandstoffen, dat de effecten van reactief stikstof in het milieu vergroot.  

Kunstmest en brandstoffen vormen voornaamste bron van stikstof

Wetenschappers noemen stikstofvervuiling een ernstig milieuprobleem dat overal in Europa grote schade toebrengt aan de lucht- en waterkwaliteit, en roepen op tot voortvarende beleidsmaatregelen op Europees en nationaal niveau om de stikstofemissies van landbouw en industrie terug te dringen. De meeste stikstofvervuiling wordt veroorzaakt door het gebruik van chemische meststoffen en verbrandingsmotoren. Wetenschappers die ingrijpende veranderingen hebben waargenomen in mondiale ecosystemen, van de VS tot in China, zeggen dat de verstoring van de stikstofcyclus boven aan de lijst met mondiale omslagpunten staat en noemen dit de grootste bedreiging voor de biodiversiteit op aarde. Deze verstoring draagt bij aan gezondheidsproblemen bij de mens, waterverontreiniging, aantasting van de ozonlaag, smogvorming, klimaatverandering en dode zones in de kustgebieden. Ook distikstofoxide (lachgas), dat vooral wordt gevormd bij de productie van graan en vlees, is een broeikasgas en werkt 300 keer sterker dan koolstofdioxide.

Erisman en Bleeker – die het publiek en de politiek op de gevaren van stikstof willen wijzen en daarvoor diverse instrumenten hebben ontwikkeld, zoals het stikstofspel NitroGenius en de Nitrogen Visualisation tool (http://www.nine-esf.org/) – en hun collega’s hopen dat de calculator voor de stikstofvoetafdruk het bewustzijn van de stikstofproblematiek zal vergroten en mensen zal aanzetten tot actie. De calculator berekent de impact van mensen op de stikstofcyclus, op basis van wat en hoeveel ze eten en andere factoren, zoals hun reisgedrag.

Stikstofvoetafdruk verkleinen

Op de website worden ook aanbevelingen gedaan voor het verkleinen van uw stikstofvoetafdruk. Deze komen in grote lijnen overeen met andere keuzes voor een duurzaam leven: minder vliegreizen maken, hernieuwbare energie gebruiken en minder vlees eten (met name rundvlees). Professoren en docenten gebruiken de tool al om studenten te leren hoe elk individu kan bijdragen aan het herstel van een natuurlijke cyclus zoals die van stikstof.

De nieuwe calculator voor de stikstofvoetafdruk is de eerste van een reeks onderzoeksinstrumenten die het team van N-Print ontwikkelt om een relatie te leggen tussen de stikstofproductie en het beleid om deze te beperken. Het team werkt momenteel aan een vergelijkbare calculator voor boeren en andere stikstofgebruikers, en aan een tool voor beleidsmakers, met regionale limieten voor stikstofemissies, waarin te zien zal zijn hoeveel stikstof er in de regio’s kan worden uitgestoten zonder het milieu daar te veel mee te belasten.

Dit project wordt ondersteund door het Nederlandse ministerie van Infrastructuur en Milieu, het Environmental Protection Agency (VS), het Agouron Institute (VS), het ECN (Energieonderzoek Centrum Nederland) en de universiteit van Virginia.