Gedragsonderzoek kan verkeersveiligheid verbeteren

"Je hebt allerlei kennis nodig om verkeersveiligheid te begrijpen en te kunnen verbeteren. Kennis over voertuigen, wegen, de infrastructuur maar zeker ook over mensen als gebruikers. Dat is mijn expertise, want ik ben van huis uit gedragswetenschapper", zegt prof. Marjan Hagenzieker. "Je kunt wel allerlei maatregelen of systemen ontwerpen en invoeren zoals een nieuw type rotonde, nieuwe soorten asfalt, moderne fietspadverlichting, een nieuw waarschuwingssysteem of extra brede of juist smalle rijstroken, maar mensen zijn adaptieve wezens die zich snel en goed aanpassen aan nieuwe omstandigheden." Deze menscomponent wordt steeds serieuzer meegenomen in het verkeersveiligheidsonderzoek, dat oorspronkelijk vooral technisch van aard was. Het is de intentie van Hagenzieker om menselijk gedrag een volwaardige plek te geven in de verkeerveiligheidsmodellen.

Nederland (nog) aan de top

Die (betere) modellen moeten helpen bij het beoordelen welke maatregelen de verkeersveiligheid kunnen verhogen. Want er valt volgens Hagenzieker nog van alles te verbeteren, ondanks het feit dat Nederland in de top van de meest veilige landen staat en het aantal verkeersdoden jaarlijks afneemt. " Daar zou je uit kunnen opmaken dat het goed gaat. Maar het aantal ernstige verkeersgewonden is de afgelopen jaren juist toegenomen. Sinds omstreeks 2007 … 2008 zien we een verontrustende stijging."

"Het aantal gewonden onder fietsers neemt bijvoorbeeld toe. We zijn dat aan het onderzoeken. Er zijn natuurlijk veel meer fietsers en dat is gezond, en ook handig in de steden. Maar meer fietsers leidt ook tot meer ongevallen. Daar komt bij dat ouderen vaker fietsen, onder meer door de komst van de elektrische fiets."

Zelfrijdende auto’s

Verkeersveiligheid kun je volgens Hagenzieker alleen verbeteren als je iets doet aan de wegen, de mensen, de voertuigen én het beleid. Men moet dus het hele verkeerssysteem en alle onderliggende facetten in samenhang beschouwen. "De aanschaf van kant-en-klare technologieën als oplossing is verleidelijk maar dát blijkt nu juist niet te werken. Je kunt bijvoorbeeld allerlei systemen installeren met camera’s en nummerbordherkenning maar dat werkt alleen als de boetes dan ook bezorgd en betaald worden. In Nederland kijken we juist meer naar welk probleem de techniek moet oplossen en hoe mensen met die techniek zullen omgaan."

Over de opkomende technologie van de zelfrijdende auto is Hagenzieker voorzichtig. "Die is hip maar je wilt toch eerst in een gecontroleerde omgeving uittesten hoe automobilisten daarmee omgaan en hoe veilig dat is." Vooral tijdens de overgangsperiode voorziet ze veiligheidsproblemen. "Straks heb je een mix van traditionele auto’s en auto’s die deels of geheel geautomatiseerd zijn. Dat maakt het heel moeilijk voor weggebruikers om te weten met wie ze te maken hebben."

De TU Delft en SWOV (Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid) zijn volop betrokken bij proeven die momenteel worden gedaan met verschillende vormen van geautomatiseerd rijden. Naast haar hoogleraarschap bij de faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen, is Hagenzieker werkzaam als wetenschappelijk adviseur bij SWOV.

Steden lopen vast

Minstens zo belangrijk als de zelfrijdende auto, vindt Hagenzieker het onderwerp verkeersveiligheid in steden. "Niet alleen lopen steden vast door files en parkeerproblemen, er verschijnen ook steeds meer verschillende voertuigen in het straatbeeld. Fietsers, snelle e-bikes, skateboards, Segways, vrachtauto’s die laden en lossen, bakfietsen, trams, tuktuks en scootmobielen: alle vragen ze om ruimte. De stedelijke weginfrastructuur blijft achter bij deze ontwikkeling. De oude infrastructuur moet echt aangepast de komende jaren; niet alleen aan zelfrijdende auto’s maar aan de hele verkeersmix. Daar wil ik graag onderzoek naar doen."

De intreerede van Marjan Hagenzieker is ook online terug te kijken