Wanneer moet je iets als een ‘samenstel van machines’ beschouwen?

Is een pallettransportband inclusief een automatische roldeur een samenstel van machines?

Wij leveren als integrator enkele kettingtransporteurs die pallets transporteren van de productiehal naar de verpakkingshal. De twee hallen worden gescheiden door een muur met daarin een industriële roldeur, die open dient te zijn voordat de pallet door de muuropening kan worden getransporteerd. De industriële roldeur wordt niet door ons geleverd, maar heeft ook op het bedienpaneel een noodstopknop. De industiële roldeur zorgt ook voor afscheiding van de productiehal tot de verpakkingshal.

De kettingtransporteurs zijn afgeschermd met vaste afschermingen. Voor onze kettingtransporteurs hebben we een noodstop op het bedieningspaneel geplaatst en er zijn ook enkele noodstopknoppen langs de lijn aanwezig.

Nu zijn er engineers binnen ons bedrijf die vinden dat de noodstopsystemen van de industriële roldeur en onze kettingtransporteurs gekoppeld moeten worden. Anderen vinden dit onzin en zien de vouwdeur als een bouwproduct en beschouwen het als losstaande machines, aar alleen een procesmatige koppeling tussen is aangebracht.

Vraag

Moet de bovengenoemde combinatie van kettingttransporteurs en de industriële roldeur worden gezien als een ‘samenstel van machines’ conform de Machinerichtlijn, of toch niet?

Antwoord

De Machinerichtlijn 2006/42/EG geeft in artikel 2 bij definitie a) en dan het tweede streepje de onderstaande definitie van ‘samenstellen van machines’.

samenstellen van machines als bedoeld onder het eerste, tweede en derde streepje, en/of niet voltooide machines als bedoeld onder g) die, teneinde tot hetzelfde resultaat te komen, zodanig zijn opgesteld en worden bestuurd dat zij als één geheel functioneren;

Uit de definitie komt naar voren dat er pas sprake is van ‘samenstellen van machines’ als de verschillende machines (en niet voltooide machines):

• zijn samengevoegd om een gemeenschappelijke functie te vervullen.
• functioneel zodanig verbonden zijn dat de werking van elke eenheid rechtstreeks van invloed is op de werking van andere eenheden of van het samenstel als geheel, zodat een risicobeoordeling nodig is voor het hele samenstel;
• een gemeenschappelijk besturingssysteem hebben.

Een groep machines die op elkaar is aangesloten, maar onafhankelijk van elkaar werken, wordt niet beschouwd als een samenstel van machines in voornoemde zin.

Er is een zeer duidelijke en heldere uitleg van ‘samenstellen van machines’ te vinden in een document van het Federal Ministry of Labour and Social Affairs van Duitsland. Zie de link: https://www.dguv.de/medien/fb-nahrungsmittel/themenfelder/verpackung/dokumente/2015_11_assemblies_of_machinery_interpretation_en.pdf

Dit document geeft Engelstalige uitleg van de definitie ‘samenstellen van machines’ en geeft aan dat er echt sprake is van ‘samenstellen van machines’ ALS er sprake is van:

• 1) een ‘productiegerelateerde samenhang’ EN
• 2) van een ‘veiligheidsgerelateerde samenhang’.

Zie figuur 1 met de in het document weergegeven flowchart.

Figuur 1: Beslissingsboom – samenstellen van machines conform de Machinerichtlijn 2006/42/EG.

De Engelse tekst van het document met een uitleg van de beslisstappen is hieronder vertaald in het Nederlands.

Eerste stap
Een productiegerelateerde samenhang wordt gekenmerkt door het feit dat de machines resp. niet voltooide machines als een geheel zijn opgesteld, samenwerken en worden bediend om een eenheid te vormen, gericht op een gemeenschappelijk doel (bijvoorbeeld het vervaardigen van een product).

Een dergelijke samenhang bestaat wanneer de machines respectievelijk niet voltooide machines mechanisch of besturingsgerelateerd zijn gekoppeld en wanneer er een gemeenschappelijke of overkoepelende besturing is of als er gemeenschappelijke besturingsinrichtingen zijn die nodig zijn voor het productieproces. Het gemeenschappelijke of overkoepelende besturingssysteem is daarom essentieel en maakt in de eerste plaats de doelgerichte productiegerelateerde samenwerking van de machines resp. niet voltooide machines als geheel mogelijk.
Indien er geen dergelijke productiegerelateerde samenhang is, is er geen samenstel van machines volgens de Machinerichtlijn en is geen EG-Verklaring van overeenstemming voor het samenstel van machines nodig, maar alleen voor de individuele machines.

Tweede stap
Wanneer op een machine resp. niet voltooide machine een incident kan optreden dat kan leiden tot een gevaar op een andere machine resp. niet voltooide machine, zijn er veiligheidsmaatregelen nodig die zijn afgestemd op de assemblage als geheel. In dit geval is er sprake van een veiligheidsgerelateerde samenhang die wordt gekenmerkt door het feit dat de veiligheid van het samenstel van machines wordt gewaarborgd door bijvoorbeeld een besturingssysteem dat is gerelateerd aan het gehele samenstel of door veiligheidscomponenten die niet tot dit besturingssysteem behoren zoals vaste afschermingen.

De risico’s die ontstaan door de samenwerking op de interfaces van die machine respectievelijk niet voltooide machine, worden meegenomen in de risicobeoordeling voor het samenstel van machines. De nieuwe “Gids voor de toepassing van de Machinerichtlijn 2006/42/EG” van de Europese Commissie ondersteunt dit en benadrukt in § 38 dat de veiligheid van een samenstel van machines niet alleen afhangt van het veilige ontwerp en de constructie van de afzonderlijke componenten, maar vooral van het feit of de componenten op elkaar passen. Hierbij dienen de interfaces primair te worden beoordeeld.

Voor het samenstel van machines moet een EG-Verklaring van overeenstemming worden opgesteld en aan het samenstel van machines worden toegevoegd.

Als echter in het kader van de productiegerelateerde samenwerking van individuele machines de overdracht van gevaren van de ene machine naar de andere machines of het genereren van nieuwe gevaren op deze of andere machines niet mogelijk is, is er geen veiligheidsgerelateerde samenhang. De op deze manier verbonden machines kunnen worden beschouwd als individuele machines.

De interfaces tussen de individuele machines moeten echter aanvullend worden beoordeeld. Als, op grond van de risicobeoordeling ook de risico’s op de interfaces als laag kunnen worden beschouwd en als een aanvaardbaar risico kan worden bereikt door eenvoudige technische veiligheidsmaatregelen die onafhankelijk van de wil effectief zijn, bijvoorbeeld door vaste afschermingen, of als het gevaar kan worden geëlimineerd of een aanvaardbaar risico kan worden bereikt door integratie van de maatregelen in het veiligheidsconcept van de individuele machines, kunnen deze machines nog steeds als individuele machines worden beschouwd.

De beoordeling of een combinatie van machines voldoet aan de definitie van samenstellen van machines volgens de Machinerichtlijn, kan worden gemaakt volgens het de in figuur 1 getoonde flowchart.

Uit uw beschrijving van de situatie kunnen we opmaken dat er sowieso een besturingstechnische koppeling moet zijn tussen de industriële roldeur en het transportsysteem van uw bedrijf. Mocht de deur niet geopend zijn en het transportsysteem brengt wel een pallet naar de deur die niet beweegt, dan zal de deur er naar verwachting volledig uitgeduwd worden. Met schade aan het product en de deur tot gevolg. Andersom zal er ook schade ontstaan als het transportsysteem een pallet door de deuropening transporteert en de deur beweegt opeens naar beneden.

Als we voor uw applicatie naar de flowchart uit figuur 1 kijken en de bijbehorende uitleg, dienen we antwoord te geven op de volgende twee belangrijke vragen:

• 1) Is er sprake is van een ‘productiegerelateerde samenhang’?
• 2) Is er sprake van een ‘veiligheidsgerelateerde samenhang’?

Het transportsysteem heeft tot doel om de pallets te transporteren van de productiehal naar de verpakkingshal. Om dit mogelijk de maken moet de industriële roldeur eerst open gezet worden en open blijven staan bij het transport van een pallet door de deuropening. Er is dus duidelijk sprake van een ‘productiegerelateerde samenhang’.

Daarnaast is het zo dat ook schade zal ontstaan aan zowel de pallet als aan de deur, als het transportsysteem een pallet door de deuropening transporteert en de deur niet open is en blijft. Er is dus duidelijk ook sprake van een veiligheidsgerelateerde samenhang, omdat er additionele gevaren ontstaan bij een fout in de interfaces tussen de twee machines.

De conclusie kan dus worden getrokken dat in de door u geschetste situatie inderdaad sprake is van een samenstel van machines en er voor dit samenstel een EG-Verklaring van Overeenstemming opgesteld dient te worden en een CE-markering op het totaal moet worden aangebracht.

Ter overdenking: als het transportsysteem door uw bedrijf wordt geleverd met rondom afschermingen met intern meerdere door snelloopdeuren gescheiden gevarenzones, zou niemand de vraag stellen of er sprake is van een samenstel van machines.

Bovenstaand antwoord is afkomstig van FUSACON B.V.