
TU/D-hoogleraar Piet Van Mieghem onderzoekt normaal gesproken complexe netwerken die interacties beschrijven, zoals het internet of het brein. Maar sinds kort gebruikt hij zijn kennis tegen corona. Op verzoek van het RIVM probeert hij het verloop van het virus te voorspellen en werkt hij aan een exit-strategie.
Precies tien jaar geleden begon Piet Van Mieghem zich te verdiepen in digitale virussen die via e-mails of systeemfouten onze netwerken binnenkomen en daar vervelende dingen doen. Nu, ten tijde van de dodelijkste pandemie sinds de Spaanse griep, verlegt hij de focus van een digitaal naar een biologisch virus. "Want", stelt hij, "de wiskundige basismodellen die eraan ten grondslag liggen, zijn eigenlijk dezelfde."
Met dat in het achterhoofd laten Van Mieghem en zijn collega’s dagelijks het algoritme Nipa los op gegevens van het RIVM. Daarmee hopen zij het verloop van het coronavirus in kaart te kunnen brengen. "Als je epidemieën bestudeert, werk je vaak met modellen waarbij bepaalde parameters horen. Die stop je in een computer en zo kun je zien hoe een epidemie zich verspreidt. Werk je met de juiste parameters en heb je een kloppende kaart van Nederland, dan is dat redelijk eenvoudig te doen. Je kunt dan per gemeente of provincie berekenen hoeveel mensen er worden geïnfecteerd. Met Nipa doen we precies het omgekeerde. We weten namelijk niet precies hoe de parameters eruit zien die bij Covid-19 horen. We noteren daarom per eenheid van tijd, het aantal besmettingen per gemeente. Hoe vaker we dit doen, hoe nauwkeuriger we de parameters van het model kunnen bepalen. Als we voldoende tijdreeksen in kaart hebben gebracht, kunnen we gaan simuleren en voorspellen. Dat is waar we nu mee bezig zijn – en wat je overigens nauwlettend kunt volgen op deze website. We proberen dus een, twee, drie of zelfs vier dagen vooruit te blikken."
Hersenen
In Nipa komen verschillende wetenschappelijke disciplines samen. Eén daarvan is de netwerkwetenschap: een relatief nieuwe stroming die de functies bestudeert van een ingewikkeld netwerk en bijhorende onderliggende structuur. Met behulp van deze discipline kun je naar kritieke infrastructuren kijken, zoals het internet en power grids, maar bijvoorbeeld ook naar epidemieën of de hersenen. Vragen die je probeert te beantwoorden als het om de hersenen gaat, zijn: welke topologische eigenschappen heeft een dergelijk hersenactiviteiten-netwerk? Hoe verandert de structuur van het brein met de leeftijd? Kan men uit het netwerk afleiden of iemand slim is (of een hoog IQ heeft)?
Exit-strategie
Iets anders waar Van Mieghems team mee bezig is, is het uitdokteren van een exit-strategie. "Voor ons is dat eigenlijk gesneden koek. De afgelopen jaren hebben we namelijk veel onderzoek gedaan naar de effecten van aardbevingen, overstromingen en terreuraanslagen op een netwerk. Zo’n netwerk komt dan onder druk te staan en zal niet overal meer perfect werken. Vragen die ons de afgelopen jaren bezighielden, waren bijvoorbeeld ‘hoe snel kun je een netwerk degraderen?’ en ‘wat is de best mogelijke strategie om een netwerk kapot te krijgen?’. En ook in dit geval draaien we de boel weer om. Door het coronavirus is onze samenleving tot een bepaald punt gedegradeerd. Welke stappen moeten we straks, met z’n allen, doorlopen om weer in een normale modus terecht te komen? Dit noemen we ook wel recoverability. Het kabinet heeft Nederland tal van coronamaatregelen opgelegd, maar die maatregelen kun je straks niet allemaal in één keer opheffen. Er zijn namelijk genoeg scenario’s denkbaar waarin het coronavirus opnieuw om zich heen grijpt."