Doorbraak domotica op Elektrotechniek 2009?

"Zeg maar gerust dat domotica echt nog niet is doorgebroken", reageert Ralph Vossenberg van de Nederlandse vestiging van Niko, de Belgische fabrikant van elektrotechnisch schakelmateriaal. Hij ziet hier meerdere redenen voor. Toekomstige bewoners hebben in Nederland bij de bouw te weinig inspraak, de markt is zeer conservatief en het thema gebouwautomatisering is tot nog toe te zeer vanuit de technische hoek benaderd. Ook Henk Huisman van Eaton-Moeller denkt dat dit laatste punt zwaar weegt. "We zijn de afgelopen vijftien jaar niet in staat geweest domotica onder de aandacht van de consument te brengen omdat wij voortdurend praten over techniek. Daar is de consument niet in geïnteresseerd. Die is geïnteresseerd in functionaliteiten."

Dat domotica nog steeds een belofte is en geen geaccepteerde standaard is in woningen en kantoren, is dus vooral een marketingprobleem. Domotica is tot nog toe voornamelijk naar de zorgsector gepositioneerd. Als je de verlichting in het hele huis vanuit één punt wilt bedienen, moet dit gezien worden als comfort en niet als een hulpmiddel in verband met een lichamelijke beperking. "We moeten veel meer het aspect comfort benadrukken", zegt Maurice van Gaalen van Elbo Technology, dat dit najaar voor het eerst met een scherp geprijsd domoticasysteem op de Nederlandse markt komt.

Impuls van klimaatdiscussie?
De energie- en klimaatdiscussie kan domotica een beslissend duwtje in de rug gaan geven. De energieprijzen zijn sinds hun piek in 2008 fors gedaald, maar blijvend is dat beslist niet. Energie wordt hét thema in de komende jaren. Domotica kan volgens Henk Huisman een stimulans zijn voor de hele bouwkolom, die zucht en steunt onder de kredietcrisis. Eaton-Moeller ziet het absoluut als groeimarkt. Economisch belang is echter niet het enige argument. "Als je maatschappelijk verantwoord bent en voor de toekomst van je kinderen wilt zorgen, moet je uitstoot van CO2 willen reduceren. Daar moet je wat voor over hebben."

Domotica biedt oplossingen om efficiënter met energie om te gaan. Maar het probleem zit hem in de terugverdientijd. Vandaar Huismans opmerking dat het je iets waard moet zijn. "Met de huidige standaarden krijg je de investering in domotica niet binnen vijf jaar terugverdiend. Daar moeten we wel naar toe." Toepassingen zijn bijvoorbeeld smart agents, die informatie over het energieverbruik verzamelen, dit voor de gebruiker inzichtelijk maken en de consument zo helpen om de juiste beslissingen te nemen. Slimme sensoren die waarnemen of iemand in een ruimte aanwezig is en op basis daarvan licht en verwarming schakelen zijn een ander voorbeeld hoe domotica kan bijdragen aan energiebesparing.

Comfort en veiligheid tellen
Ralph Vossenberg vult hierop aan dat in zijn ogen domotica zich op het snijvlak bevindt van energiebesparing, comfort en veiligheid. "Die laatste twee zijn niet direct in geld uit te drukken, maar wel heel belangrijk." De financiële voordelen die domotica in het energieverbruik biedt, zijn te gering om er de klant mee over de streep te trekken. "De ergernis die je hebt als je bijvoorbeeld vergeten bent het licht in de badkamer uit te doen, is veel groter dan wat dit onnodig aan elektriciteit kost. En dat kunnen we met simpele sturingen oplossen." Want naar de consument toe moet je domotica vooral verkopen vanuit de functionaliteit – om comfort en veiligheid te verhogen. Op de achtergrond speelt de techniek wel degelijk een rol en is het essentieel dat een systeem eenvoudig te programmeren en te bedienen is.

Meer alternatieven
Qua communicatieprotocol leiden meerdere wegen naar Rome. Zo wordt gebouwautomatisering onder andere gerealiseerd op basis van de KNX-standaard. ABB heeft onlangs met het eigen i-bus systeem, gebaseerd op dit KNX protocol, het zorgcomplex Kerkakkers in Rucphen voorzien van comfort en veiligheidsfuncties. Zo zijn het oproepsysteem, maar ook het LAN-netwerk en het intercom- en deurvideosysteem aan elkaar gekoppeld, zodat bij een oproep van een van de bewoners automatisch een aantal acties wordt ondernomen. De verlichting in de hal van een appartement schakelt vanzelf aan zodra de bewoner de noodknop voor hulp indrukt, terwijl de kookplaat automatisch wordt uitgeschakeld. Naderhand kunnen eenvoudig nog andere functionaliteiten aan het systeem worden toegevoegd.

Eenvoudig voor de installateur
Elbo Technology lanceert op de beurs Elektrotechniek het domoticasysteem Itaca van de Italiaanse fabrikant Urmet, dat gebruik maakt van het IP-protocol om apparaten aan elkaar te koppelen. "Als je zorgt voor een Cat5 bekabeling, een ringleiding en een server in de woning, kun je naderhand eenvoudig allerlei componenten van anderen hierop aansluiten. Zoals de thermostaatfunctie op de monitor, verlichting centraal schakelen, zonwering automatisch bedienen. Dankzij het IP-protocol kan elke installateur simpel zijn apparaten aansluiten. Ook dat zal helpen domotica beter te verspreiden", zegt Maurice van Gaalen van Elbo Technology. Het systeem wordt gebouwd rond het deurintercom/videosysteem dat standaard in bijvoorbeeld appartementen aanwezig is. "Afhankelijk van de wensen kan de bewoner het uitbreiden of niet."

Maximaal voorbereid
De Belgische fabrikant Niko heeft zijn eigen open systeem ontwikkeld, Nikobus, dat je naar believen kunt uitbreiden. Er zijn dus verschillende alternatieven om apparatuur met elkaar te laten communiceren, die tegenwoordig ook nog betaalbaar zijn. "Wanneer je in een conventionele installatie twee functies wilt hebben zoals het inschakelen van een routeverlichting en centraal uitschakelen met één knop, ben je goedkoper uit met domotica", zegt Ralph Vossenberg van Niko Nederland. "Domotica hoeft niet duur te zijn." Flexibiliteit naar de toekomst is het belangrijkste. "Belangrijk is het dat we een ontkoppeling realiseren van de bouwfase en de functionaliteit voor de toekomstige bewoner. Als je bij de bouw de e-installatie goed inricht, dan ben je naderhand maximaal flexibel om veranderingen in de functionaliteit aan te brengen, al dan niet voorzien van draadloze bedieningen."

Bouwkolom in beweging krijgen
Om de bouwkolom in beweging te krijgen is het noodzakelijk partijen die in de bouwkolom op sleutelposities zitten, zoals architecten, adviseurs, ontwikkelaars en makelaars, te overtuigen van de zin van domotica in elke woning. Bij Eaton-Moeller ziet Henk Huisman de markt langzaam in beweging komen. Sinds enkele jaren ziet hij de interesse groeien, hoewel het absoluut nog steeds om heel kleine aantallen gaat. De doorbraak van zonne-energie, wkk-installaties in woonhuizen, de komst van de elektrische auto die ‘s nachts zijn accu’s moet opladen zijn ontwikkelingen die vragen om domotica. "Hier ligt een groeimarkt. Niet alleen voor nieuwbouw, ook in renovatie van bestaande gebouwen. Als alle actoren de goede kant op bewegen, moet de doorbraak van domotica er een dezer dagen zijn."