17 feb. 1999
3 minuten
‘s Werelds grootste radiotelescoop wordt nog groter. Lofar (Low Frequency Array) wordt uitgebreid met een station in Ierland. Dit is niet alleen goed nieuws voor de Ierse astrofysici, maar ook voor de Internationale Lofar Telescoop (ILT) zelf.
Maandag 24 april is een eerste vrachtwagen met daarin meer dan 50 kilometer aan speciale coaxkabels begonnen aan de reis van Nederland naar Ierland. Een dag later vertrokken twee vrachtauto’s met andere onderdelen van Westerbork naar Ierland. In de komende weken zullen er nog eens dertien zeecontainers met onderdelen voor het Ierse Lofar station via de haven van Rotterdam naar Dublin worden overgebracht.
Het ‘hart’ van het Lofar station, een ‘storingsvrije’ container met daarin alle ontvangers en computerapparatuur gemonteerd, is voorzichtig op een trailer geladen en via Zeebrugge (België) naar Ierland overgevaren. De truck voor deze trailer had een bijzonder chauffeur: dr Ryan Milligan, astrofysicus en gepromoveerd aan de Queen’s University in Belfast. Om zijn studie te kunnen bekostigen bleef Milligan vrachtwagenchauffeur, ‘s nachts en tijdens de weekends. Dr. Milligan werkt nu onder andere voor Nasa en zet zich in het bijzonder in om (Ierse) studenten enthousiast te maken voor de wetenschap. Hij deed ook tijdens de reis terug naar Ierland verslag over de mogelijkheden van (radio) astronomie.
Kasteel van Birr
De voorbereidingen voor de bouw is al meer dan een jaar aan de gang. Het Ierse Lofar station wordt gebouwd in opdracht van I-Lofar, een Iers consortium van universiteiten en onderzoeksinstellingen. Op het landgoed van het kasteel van Birr, centraal gelegen in Ierland, zal dit nieuwe Lofar station worden gebouwd. Birr Castle is wellicht ook het bekendst vanwege de lange geschiedenis in de astronomie: In 1845 bouwde de toenmalige kasteelheer, de 3e Graaf van Ross, er de grootste optische telescoop ter wereld, de ‘Leviathan’. Deze telescoop bleef maar liefst 75 jaar de grootste telescoop.
En nu, anno 2017, zal Birr Castle opnieuw de plaats zijn die deel uitmaakt van de grootste radiotelescoop ter wereld.
Nederlandse bedrijven
De opdracht voor de vervaardiging van alle onderdelen voor het Lofar-station is uitgevoerd door Astro Tec Holding BV, een dochteronderneming van Astron in Dwingeloo. De productie van elektronische onderdelen voor de ontvangers, de antennes en Lofar-specifieke signaalbewerkingsapparatuur is vrijwel volledig door Nederlandse bedrijven uitgevoerd. Astron heeft deze apparatuur nu samengebouwd in een speciaal ingerichte ‘container’ die de gevoelige apparatuur vrijwaart van storende signalen uit de omgeving. Deze container vormt in feite het ‘hart’ van een Lofar-station want alle signalen van de honderden antennes worden hier verwerkt.
Lofar is een topklasse faciliteit voor astronomische studies en maakt onderzoek mogelijk van het nabijgelegen en verre heelal. Lofar is ontworpen en gebouwd door Astron, het Nederlandse instituut voor radioastronomie. Het is een revolutionaire radiotelescoop, die werkt met de laagste frequenties die vanaf de aarde waargenomen kunnen worden.
De Internationale Lofar Telescoop is de grootste ‘verbonden’ radiotelescoop ter wereld. Het wordt geleidelijk aan uitgebreid en verbeterd sinds de officiële opening door (toen) Koningin Beatrix in 2010. Er zijn thans zes partnerlanden: van de 50 antennestations bevinden zich er 38 in Nederland, 6 in Duitsland, drie in Polen en elk 1 in Frankrijk, Zweden, het Verenigd Koninkrijk en binnenkort dus ook éen in Ierland. Samen hebben deze duizenden ontvanger elementen. Het nieuwe Ierse station zal de afstand tussen de antennestations vergroten tot wel 2000 km en dus fijnere details gaan opleveren.